واکاوی ابعاد مختلف مصوبه اخیر مجلس برای تعطیلات آخر هفته – خبرگزاری گیل 25 | اخبار ایران و جهان

به گزارش خبرگزاری گیل 25، هر چند افزایش تعطیلات هفتگی به دو روز با استدلال های فرهنگی و اجتماعی از قبیل قوام خانواده و فرصت های با هم بودگی خانواده ها همراه بود، اما در تعیین روز تعطیلی استدلال های ارایه شده صرفاً استدلال هایی اقتصادی بوده، ابعاد، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی مغفول ماند.

با رصد و مرور تعداد بالایی از گزارش های رسانه ای در چهارماهه اخیر در بیش از 100 گزارش متوجه می شویم، اضافه شدن روز شنبه به تعطیلات توسط جریانی است که به واسطه حضور در ساختارهای رسمی و قدرت رسانه ای بیشترین پوشش رسانه ای را یافته و مورد حمایت قرار گرفته است در مقابل درباره تعطیلی روز پنج شنبه مطالب چندانی طرح نشده است.

با توجه به اهمیت بعد زمان در زیست و سبک زندگی متاسفانه این زاویه بررسی مورد غفلتی عجیب قرار گرفته است. به صورت کلی محل نزاع و گفت وگوها را می توان در دو سطح بیان کرد:

یکم) ضرورت یا عدم ضرورت افزایش تعطیلات هفتگی و کاهش ساعات اداری؛

دوم) گزینش ایام تعطیلی: «پنج شنبه. جمعه» و «جمعه. شنبه».

متن فرارو با بررسی صحنه موجود و ارایه ادله موافقان و مخالفان تلاش خواهد کرد تا تحلیلی اجمالی از سطح اول ارایه داده، پیرامون سطح دوم گفت وگوها را امتداد داده و شرایط گفت وگوی بیشتر را مهیا سازد.

ادله موافقین افزایش تعطیلات (طرح شده توسط مجلس و دولت)

نهادینه سازی فرهنگ سازمانی مبتنی بر ارزش های اسلامی و کرامت انسانی؛

ارج نهادن به سرمایه های انسانی و اجتماعی؛

توجه به استحکام خانواده و ایجاد تعادل بین کار و زندگی افراد در نظام اداری؛

توجه به اثربخشی و کارآیی در فرایندها و روش های اداری به منظور تسریع و تسهیل در ارایه خدمات کشور و خدمات رسانی برتر؛

ارتقای بهره وری نیروی کار؛

تاثیرگذاری بر حوزه گردشگری کاهش آلودگی هوا……

ادله مخالفان افزایش تعطیلات (توسط بخش های خصوصی (خدماتی، تولیدی…))

کاهش راندمان کاری به وضعیتی بدتر از آنچه اینک نظام اداری و کاری گرفتار آن است؛

طولانی شدن فرایندهای اداری به علت افزایش تعطیلات و بین التعطیلی ها که کشور را در یک وضعیت بلاتکلیفی قرار ی دهد و درنهایت به افزایش نارضایتی های مردم از دستگاه های دولتی و حاکمیتی منجر خواهد شد؛

زیان عمده شغل های آزاد و غیر دولتی اداری که زیان های اقتصادی کلانی را در پی خواهد داشت؛

تحت تاثیر قرار گرفتن کارگران موقت و کاهش امکان کاریابی آن ها جهت تامین حداقل درآمد و پیامدهای منفی گسترده آن برای جامعه؛

بالا رفتن هزینه های کارفرمایی و تولید با افزایش تعطیلات و بلاتکلیفی های ناشی از آن

ادله موافقین شنبه توسط بخش های تجاری و بازرگانی

تقریباً می توان گفت که تمام دلایل موافقان تعطیلی شنبه به یک دلیل بازگشت دارند این دلیل اقتصادی و مرتبط با تجارت بین المللی ایران با جهان بوده استهماهنگ شدن با الگوی جهانی؛

افزایش زمان برای فرایندهای تجاری و مبادلات با بازارهای جهانی و منطقه ای؛

افزایش زمان برای مراودات بانکی و گمرکی؛

توسعه اقتصاد گردشگری؛

بین المللی شدن بازارها از جمله بازار سرمایه و بورس؛

کاهش هزینه های مبادله و زیان اقتصادی تعطیلات؛

مبادله پذیر کردن بیشتر خدمات؛

کاهش انزوای بین المللی؛

افزایش بهره وری و فراهم سازی زمینه های پیشرفت به واسطه ارتباط موثرتر در آینده پیش رو با دنیا؛

افزایش روزهای کاری مشترک با دنیا «از سه روز در هفته» به «چهار روز در هفته»؛

انتقال یک پیام مهم به دنیا که ایران به دنبال افزایش تعاملات و همکاری با دیگر کشورها برای تقویت روابط اقتصادی خود است.

بررسی ادله موافقین شنبه

1) عموم این استدلال ها توسط افراد و مجموعه های خصوصی مرتبط با مباحث تجاری و بازرگانی تولید شده، به شکل های مختلف در فضای عمومی و و نخبگانی منتشر شده اند.

2) صرفاً بعد اقتصادی این تصمیم را مورد لحاظ قرار داده است که نقطه کانونی همه استدلال ها «افزایش زمان هماهنگ با تعطیلات جهانی برای بالارفتن مبادلات اقتصادی» است؛

3) اینکه بسیاری از ساعات اداری جمهوری اسلامی ایران با ساعات اداری کشورهای جهان متفاوت است و اگر عدم هم زمانی ساعات اداری مشکل لاینحل باشد باید اینک هم گرفتار چنین ضایعه ای باشیم؛

4) با توجه به مراودات تجاری برخط و نیز استفاده از ارزهای دیجیتال که ارتباط چندانی با ساعات یا ایام تعطیلی ندارد، استدلال کنندگان گویا به هیچ عنوان راه حل های موجود را مورد بررسی و دقت قرار نداده اند؛

5) به راه های جایگزین که سال ها مورد استفاده است نپرداخته اند و استدلال هایی که بر اساس آن بتوان با اضافه شدن یک روز تعطیلی به حجم گسترده ای از تغییرات کیفی در حوزه اقتصادی با پیچیدگی های زیاد آن رسید، ارایه نداده اند؛

ادله موافقان تعطیلی پنج شنبه

در مقابل این جریان گسترده تولید محتوا معدود افرادی بوده اند که در مخالفت با تعطیلی روز شنبه، استدلال هایی آورده اند که در ذیل به آنها اشاره می شود.

عدم ارتباط طیف گسترده ای از دستگاه های دولتی با ارتباطات و تبادلات اقتصادی بین المللی؛

چند تقویمی بودن (قمری، شمسی) تقویم کشور و مشکل اضافه شدن تقویم میلادی در مناسبت های مختلف مذهبی ملی و جهانی؛

مناسکی و فرهنگی بودن روز پنج شنبه و انجام فرایض دینی و زیارت اهل قبور و…. در این روز؛

منع شرعی مشابهت با یهود در فرض تعطیلی روز شنبه؛

داشتن آثار منفی مالی برای دولت؛

داشتن آثار منفی مالی برای واحدهای تولیدی؛

افزایش روزهای بین تعطیلی و ایجاد سردرگمی در مناسبت های مختلف در طول سال؛

نیمه تعطیل بودن پنج شنبه ها در حال حاضر و تداوم اثر آن حتی در صورت تعطیلی شنبه.

بررسی ادله موافقان تعطیلی پنج شنبه

1) بیشینه ادله این جریان در پاسخ به ادله جریان سابق است. بیش تر از آنکه به ادله تعطیلی پنج شنبه بپردازند، ادله تعطیلی شنبه را نقض کرده یا پاسخ داده اند؛

2) علاوه بر این نسبت به برخی ابعاد اجتماعی سیاسی تعطیلی نیز توجه نموده اند؛

3) به صورت اندماجی و ارتکازی نسبت به مفهوم زمان و آثار و تبعات آن اشاراتی داشته اند.

چگونگی پیشبرد اقدامات و مباحث توسط موافقان تعطیلی روز شنبه

جریان پیش برنده تعطیلی روز شنبه تلاش کرده از دو مسیر اهداف خود را پیش ببرد:

1) به صورت ایجابی و با استفاده از تکنیک های رسانه ای و گفتمان سازی استدلال های خود را در افکار عمومی و میان نخبگان سیاسی و اقتصادی بگستراند؛

2) پاسخ هایی برای برخی از استدلال های مخالفین فراهم کرده و در معرض دید عموم قرار دهد.

این بخش از فعالیت البته به جهت نبود جریان های اثرگذار مخالف از سهولت بیشتری برخوردار بوده است. می توان مدعی شد که در حال حاضر جریان خاصی در برابر حجم گسترده جریان موافق تعطیلی روز شنبه در فضای کشور شکل نگرفته است. این جریان به خوبی توانسته با مسکوت گذاشتن برخی مخالفت های ایجاد شده از یک سوی و مواجهه با برخی مخالفت هایی که با ذایقه عمومی سازگاری ندارد فضای عمومی و نخبگانی را به نفع جریان و تفکر خود همراه سازد.

برخی جهت گیری های ایجابی و سلبی این جریان را با ملاحظه هایی که می توان نسبت به آن داشت، در جدول زیر فراهم آورده ایم:

جهت گیری های ایجابی

جهت گیری ها سلبی

چگونگی پیشبرد اقدامات و مباحث توسط مخالفان تعطیلی روز شنبه

تقریباً هیچ طرح و توجهی در این زمینه در حوزه رسانه و افکار عمومی وجود ندارد و معدود مخالفت ها در فضای رسانه ای بوده که به علت حجم و نوع پوشش، خیلی دیده نمی شوند.

بخش دوم: گزارش تحلیلی

توجه به مباحث کیفی از قبیل، زمان دوره های، زمانی، تعطیلات مناسبات و… حتی در لایه های نخبگانی بسیار کم سوست. احتمالاً این کم سو بودگی در لایه های سیاستگذاری و مدیریتی کم تر از لایه های عمومی و اجتماعی نیست. کم توجهی یا بی توجهی به اثرات تکوینی، ایام زمان ها تعطیلات و…. را می توان یکی از مهمترین علل چنین وضعیتی دانست؛ وضعیتی که در آن تنها اندکی از نوشتار گفتار و یا رفتارهای گزارش شده حاوی مباحث مبنایی و نظری است بیشینه گفت وگو در سطوح رویین شکل گرفته است.

مباحثی که این روزها پیرامون افزایش تعطیلات ایام هفته به دو روز»، و دوگانه تعطیلی پنج شنبه جمعه» یا «تعطیلی جمعه – شنبه» در گرفته است نشان می دهد تحلیل های اندکی که ارایه شده، نهایتاً پیرامون مباحث اقتصادی و پیامدهای مادی پدیده های این چنینی بوده و فضای عمومی و حتی نخبگی مذکور با التفات به این سطح از تحلیل اقدام به سیاست گذاری و یا مدیریت کرده اند. به نظر می رسد ضرورت ایجاد فضایی برای گفت وگوهای نخبگانی در تمامی لایه های آن جهت التفات به امتدادهای چنین پدیده هایی، مسلّم است.

به دیگر سخن ضروری است تا در این زمینه فضای تحلیلی توسط بزرگان حوزوی و دانشگاهی باز شود و امکان گفت و گوهای جدی و رسیدن به تصمیمات بهتر فراهم شود در این متن تلاش شده است تا در حد وسع، برخی ابعاد تحلیلی ممکن و اثرگذار اولیه مورد گفت وگو قرار گیرد تا به تصمیم گیری سیاست گذاران و مدیران یاری رساند:

ساده نمایی مساله یا بزرگ نمایی راه حل تعطیلی شنبه، راه درستی نیست

در مورد مشکلات تجاری که در مورد آن سخن گفته می شود و به عدم همپوشانی تعطیلات با کشورهای دیگر و به تبع کاهش زمان مراودات رسمی و معاملات بین المللی نسبت داده می شود باید دقت صورت گیرد میزان مراودات اقتصادی ما با یک صد کشوری که در این تعطیلات قرار می گیرند در نسبت با مراودات تجاری ما با سایر کشورها بیش از 80 کشوری که چنین مشکلی با آن ها نداریم، تنها بخش کوچکی از عدم توجه دقیق به مساله است.

وانگهی برخی از مشکلات مذکور در عالم، تجارت ارتباط وثیقی با تعطیلات ندارند و علت های دیگری در وقوع این مشکلات وجود دارد که با فرض عدم تعطیلی این ایام نیز رفع نخواهند شد. در واقع علل متعدد و اصلی مشکلات مذکور، به عدم همپوشانی تعطیلات فروکاسته شده و پیچیدگی های دیگر موضوع و علل آن، مورد غفلت واقع می شود.

ایده کاهش و یا رفع مشکلات با کاهش یک روزه تعطیلات یک بزرگ نمایی از اثرگذاری چنین اتفاقی در حل مشکل یا معضل مذکور است موضوعات تجاری در عالم اقتصاد، موضوعاتی چند بعدی و پیچیده هستند که یک وضعیت خاص را رقم می زنند.

ما بارها با این ادبیات موضوعات مختلف را با وعده های عجیب و غریب مصوب کرده ایم اما نتیجه با وعده ها بسیار متفاوت بوده است و تقریباً دلیل اصلی ساده سازی موضوعات، برای مصوب کردن راه حل های دم دستی آن ها است واقعیت، بیرونی یک وضعیت بسیار پیچیده و مبتنی بر متغیرهای متعدد و نوع روابط خاصی است که میان آنها حاکم است و از آنچه در تصورات سیاست گذاران و مدیران می گذرد، فاصله زیادی دارد در مورد موضوع تعطیلات به نظر می رسد باید به صورت چند جانبه و با در نظر گرفتن ابعاد مساله ابتدا میزان اثرگذاری راه حل ارایه شده یعنی جایگزینی تعطیلی شنبه به جای پنج شنبه گفت وگو نمود.

مسکوت گذاشتن امکان راه حل های دیگر

افزون بر ساده سازی مساله و بزرگ نمایی از راه حل ارایه شده، گویا سیاست گذاران و قانون نویسان، به هیچ راه حل دیگری برای رفع این مشکلات نیندیشیده اند. آیا راه حل های دیگری برای حل این مشکل وجود ندارند و امکان مدیریت این مشکل از راه های دیگر وجود ندارد؟ به عبارتی دیگر سابقه و تجربه بیش از 70 تا 80 سال مراودات بین المللی این امکان را برای ما فراهم نکرده است که بتوانیم این مشکل کمبود روزهای کاری در مراودات بین المللی خود را به گونه ای دیگر حل کنیم؟

ما باید متوجه باشیم در حال حاضر تدبیر امور در سطوح مختلف از وضعیت های فردی تا وضعیت جهانی به سمت فضای مجازی رفته و بسیاری از مشکلات ناشی از فاصله های زمانی و مکانی را برطرف کرده است. حتی پیش بینی این است که مبتنی بر هوش مصنوعی بسیاری از مشکلات ناشی از نیاز به حضور مستقیم نیروی انسانی نیز در ارتباطات و مبادلات کاهش پیدا خواهد کرد. ورود رمزارزها به مبادلات رسمی جهانی نیز جدی بودن مشکل پیش گفته را با سوال جدی تری مواجه می کند.

گو اینکه مبادلات مجازی، بینا بانکی معاملات دیجیتال و رمزارزها، خود مانع بروز مشکل مبادلات بوده و یا پاسخی به بزرگی چنین مشکلی هستند.

بی توجهی به اختلافات زمانی میان کشورها

این مشکل به علت چرخش زمین و تغییر زمان روزانه میان کشورها یک مشکل عمومی است. به عبارتی نظم شب و روز دو نیم کره و فاصله زمانی میان کشورها را نمی توان با تعطیل کردن درست کرد. وقتی چندین ساعت اختلاف زمانی میان کشورهای غیر همسایه و دور برای تنظیم زمان های اداری برای همه کشورها متصور است اضافه یا کم شدن تعطیلات اثری بر مراودات تعداد زیادی از کشورها نمی تواند داشته باشد.

از سوی دیگر در نظام حکمرانی نگرش نسبت به پدیده هایی که ابعاد مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دارند، باید متناسب با پیچیدگی آن ها باشد. گاهی به رغم مشکلات در یکی از ابعاد فواید و پیامدهای مثبت فراوان در یکی دیگر از ابعاد وجود دارد که بدون تسلط بر این سود و زیان ها در ابعاد مختلف تصمیم گیری ها از حکمت کافی برخوردار نخواهند بود.

موازنه سطح ابتلاء (سود و زیان تجاری اجتماعی)

در صورتی که ما مشکل تجاری را واقعاً وابسته به تعطیل بودن روز پنج شنبه بدانیم و راه حل دیگری نیز برای این مشکل نداشته باشیم آیا برای تصمیم گیری کفایت می کند؟ مضرات اجتماعی و سیاسی عدم تعطیلی روز پنج شنبه که بسیاری از مناسک ملی و مذهبی و مناسبات اجتماعی ایرانیان در آن مستقر شده است و نیز به صورت سنتی و تاریخی این روز، نیمه تعطیل است و تعطیلی روز شنبه که به صورت تاریخی یوم الشروع فعالیت های ایرانیان بوده است، اولویت پیدا نمی کند؟

به نظر می رسد به صورت تاریخی سیاست گذاران و قانون نویسان، ما نهاد اجتماع و حتی گاهی نهاد سیاست را فدای نهاد اقتصاد می کنند. در صورتی که اگر یکی از مناسبات، اجتماعی یا مناسک اجتماعی دچار تزلزل شود، باید پرسید ضربات جبران ناپذیر بر پیکره جامعه را با چه هزینه های اقتصادی می توان رفع کرده یا کاهش داد؟

موازنه گستردگی ابتلاء (عمومیت بخشی)

مساله دیگری که در اینجا محل بحث می تواند باشد، عام البلوا بودن مشکل تجارت برای عموم مردم یا مناسبات اجتماعی آن هاست در صورتی که حاکمیت توانایی ساماندهی به مراودات تجاری خود را داشته باشد که تاکنون نشان داده چنین توانایی ای را ضمن تعطیل بودن پنج شنبه های پایتخت داشته است چه سهمی از طبقات اجتماعی، درگیر چنین مساله ای هستند و از میان تجار درگیر این مساله به صورت واقعی چه درصدی از ایشان با همین ایام کاری موجود یا فضاهای جبرانی دیگر مشکل آن ها حل نمی شود تا ناچار شویم مناسبات اجتماعی عام البلوای تمامی ایرانیان را دچار دگرگونی و تحیر کنیم؟

موازنه عمق ابتلاء

توجه به تضعیف قدرت و توان فرهنگی و اجتماعی جامعه برای کشوری مانند ما یک مساله بسیار حیاتی است، چراکه اساساً جامعه بدون این توان فرهنگی و اجتماعی امکان حرکت های ایجابی که در راستای الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت باشد را از دست خواهد داد.

به نظر می رسد تجربه کاهش توان فرهنگی و اجتماعی جامعه ایرانی در تثبیت ساعات رسمی اداری و حذف عملی و البته تدریجی تنظیم ساعات اوقات شرعی با قانون کاهش ساعات کاری و افزایش تعطیلات و به شکل خاص تعطیلی روز شنبه در حال تکرار شدن است.

غفلت از مباحث نظری

تقریباً می توان مدعی شد، در شاخه های مختلف علوم انسانی و اسلامی که در حوزه ها و دانشگاه ها رایج است، «زمان» یکی از مهمترین و عمیق ترین ابعاد حیات اجتماعی جوامع را تشکیل می دهد نوع و تفاوتی که در فهم زمان، در یک جامعه و برای یک جامعه وجود دارد به عنوان یک عامل محیط بر شناخت ها و اراده ها دامنه گسترده و عمیقی از امور و تنظیمات را معنادار منظم و قابل اجرا می کند.

این زمان است که امکان فهم انسانی از رابطه فرد، جامعه و تاریخ را با خود دیگر انسان ها محیط های جغرافیایی و فرهنگی جوامع مختلف جهان بشری و تاریخ بشری را ممکن و یکی از مهم ترین محورهای نظامات تحولات آن هاست زمان نه تنها نشان دهنده هستی گذشته ماست، بلکه نشان دهنده هستی جامعه و تاریخ ما و از همه مهم تر نسبت با کل بشریت است و کلیه امور انسانی تقریباً در نسبت گیری با یکی از این موقعیت ها معنای خود را پیدا می کنند. در واقع «زمان» یک بعد ذاتی هستیِ زندگی انسانی است و جدا کردن «زمان» از فهم، انسان عمل انسانی در افراد جوامع و تاریخ غیر ممکن است.

با این مقدمه کوتاه اگر قرار است در رابطه با یک اقدام «زمانی در یک جامعه تصمیمی گرفته شود باید التفات جدی به اهمیت و عمق رابطه ای که میان امورات مختلف یک جامعه و در مواردی سرنوشت فرهنگی و اجتماعی آن جامعه، در نسبت گیری با فهم و معنای زمان پیدا می شود، داشت.

لازم است در ابتدا آن را موضوعی مهم و اساسی دانست و آنگاه به شکل انضمامی به عنوان یکی از مهم ترین متغیرها در تنظیم و تغییر امورات مختلف یک جامعه مورد لحاظ قرار داد. پایین آوردن سطح مساله «زمان» در تصمیمات مهمی که قرار است در رابطه با آن گرفته شود عملاً عمق فاجعه را بالا خواهد برد.

دوره های زمانی و نظم بخشی

زمان امکان و ضرورت های رفتاری اخلاقی و عقلانی در سیر و مسیر حرکت و رشد افراد و جوامع را ممکن و معنادار می کند. این «زمان» است که در بازه های مختلف امر مشترک اجتماعی و تاریخی را نشان می دهد و امکان اندیشیدن، تدبیر کردن و عمل کردن برای حفظ ساختن قاعده مند کردن و تنظیم کردن را میسر می کند زمان هایی که اکنون آن ها را به منزله زمان تقویمی شناسیم، در گذشته مراحلی از مراسم اعیاد و آیین های همگانی تحول افراد و جوامع و شناخت آن ها بوده اند.

همانگونه که هم اکنون نیز زمان های تقویمی ما زمان هایی برای شناخت موقعیت و تحول در مسیر خاص هستند… در واقع زمان های تقویمی ضمن قاعده مندی فعالیت های جمعی، بیانگر آهنگ تکرار آن ها نیز هستند تکرار زمانی، درواقع تضمین حفظ قاعده یا قواعدی است که زمان خاص برای آن تنظیم شده است. همان طور که گفته شد بسیاری از تغییرات یا اساساً اصل و ماهیت زمانی دارند و یا زمان یکی از مهمترین متغیرها در شکل دهی به آن تغییرات است فهم انسان از زمان در زندگی مبتنی بر ایجاد و تکرار دوره های زمانی است.

این دوره های زمانی در شکل های متفاوت خود معناهای مختلفی به زندگی می دهند یا امکان فهم و زیست معناهای مختلفی را در اختیار جوامع و افراد قرار می دهند برخی از این دوره های زمانی و منطق و چارچوب معنادهی به آن ها، شامل موارد ذیل هستند:

دوره های زمانی ناشی از تغییرات در طبیعت

چرخه های تکراری شب و روز هفته (قمری) ماه شمسی و قمری فصل (شمسی) و سال (شمسی و قمری)، مهم ترین چرخه های تکراری در فهم زمانی جامعه ما هستند که از گردش زمین به دور خورشید یا ماه به دور زمین به وجود می آیند. به غیر از شبانه روز که کوتاه ترین چرخه زمانی طبیعی برای ایجاد حلقه های تکرار در زندگی انسانی و اجتماعی بوده است، ظاهراً از گذشته های دور تا سده اخیر جامعه ایرانی چرخه های تکراری برای تنظیم فعالیت های خود در امور مختلف اجتماعی را عموماً از حرکت ماه و هفته را که از گام های چهارگانه حرکت ماه است می گرفته است.

تقریباً از یک سده قبل، تقویم هجری شمسی به عنوان یک تقویم رسمی از طریق، حکومت به فهم دوره های زمانی جامعه ایرانی افزوده می شود و جامعه ایرانی از این تاریخ دارای دو تقویم قمری و شمسی در تنظیم امورات مختلف خود می شود. عموم کشورها دارای یک تقویم رسمی و برخی دارای یک تقویم رسمی و یک تقویم دینی و فرهنگی هستند و ایران یکی از کشورهای دارای دو تقویم رسمی (شمسی) و مذهبی (قمری) است.

در حال حاضر تقریباً تمام کشورهای دنیا، یک تقویم رسمی میلادی برای کار ادارات دولتی و امور اقتصادی دارند، ایران یکی از چهار کشوری است که تقویم رسمی اش غیر از تقویم میلادی است. در برخی کشورها در کنار این تقویم میلادی رسمی دولتی) یک تقویم نیمه رسمی و مذهبی نیز وجود دارد که بر اساس آن، امورات دینی و فرهنگی شان تنظیم می شود با توجه به این نگرش نسبت به زمان نکات زیر قابل تامل خواهد بود:

1) نکته اول: انتخاب تقویم برای یک کشور یک مساله بسیار مهم است چراکه بر اساس این تقویم ها بسیاری از امور تنظیم می شوند. شاید در نگاه اول این وضعیت، تقویمی مساله ای ساده یا معمولی به نظر آید. اما وقتی تنظیمات امور یک کشور از یک تقویم به تقویمی دیگر تغییر می کند در عمل و به مرور زمان حجم و و گستره بسیار زیادی از امور، از یک نظم به نظمی دیگر منتقل می شوند و با این، انتقال به شکل متفاوتی درک می شوند.

به عبارتی معناهای زمانی و دوره های زمانی یک جامعه با تغییر تقویم به مرور زمان تغییر می کند تقویم ها عموماً 1) یک مبنای نجومی؛ 2) یک تاریخ شروع و از همه مهم تر 3) یک منطق و چارچوب توجیه و تفسیرکننده فرهنگی دارند که مبتنی بر آن، تنظیم های مختلف زمانی معناهای متفاوتی را از گردش ایام در امور مختلف شکل می دهند و امکان گسترش آن ها را میسر می کند.

لذا با تغییر منطق فهم دوره های زمانی در تقویم ها عملاً و به مرور، زمان منطق و چارچوب معنادهی فرهنگی یک جامعه نسبت به، زمان تغییر می کند و سپس نسبت با طیفی گسترده از امور این نسبت تغییر پیدا می کند.

2) نکته دوم: در ایران و در اغلب کشورها تا پیش از چند سده اخیر دولت ها و جوامع عموماً از تقویم های قمری برای فهم زمان و دوره های زمانی استفاده می کردند با شکل گیری نظم و دولت های مدرن ایجاد بازه های زمانی ثابت و فهم گردش زمانی بر اساس آن ها یکی از ویژگی های فهم و تدبیر زمان شد چراکه برای نظم، مدرن خارج کردن فهم کیفی از مفهوم زمان و تبدیل زمان به یک امر کمی محاسبه پذیر قابل مبادله برای شکل دهی به نوع خاصی از زندگی مادی و برنامه ریزی متناسب با آن حیاتی است.

در واقع در نظم مدرن، کمّی و کالایی شدن زمان مانند بسیاری از معانی و امور دیگر، لازمه شکل گیری و توسعه مادی یک جامعه است نظم مدرن در طرح جهانی سازی خود که به دنبال ایجاد یک واحد جهانی با منطق زندگی مدرن است سعی کرده در این حوزه نیز نظم ها و معانی زمانی متفاوتی که در نظم بخشی به فرهنگ ها و جوامع مختلف وجود داشته است را به نظام معنایی خود نزدیک و سپس در خود حل نماید تا بتواند بیشترین بهره را با کمترین چالش در مبادلات فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جهانی به دست آورد.

متاسفانه در این زمینه نظام جهانی سرمایه توانسته است تقریباً تمام تقویم های رسمی کشورهای جهان به جز چند کشور انگشت شمار را با خود همراه سازد.

3) نکته سوم: در دوران معاصر به میزانی که جامعه به نهادها و سازمان های رسمی در پیشبرد امور خود وابسته است، به همین میزان به منطق نظم زمانی آن ها در معنابخشی به زندگی وابسته است. متاسفانه در نظم های مدرن، تقریباً حیات زندگی اجتماعی به سازمان ها و نهادهای مختلف از تولد تا مرگ وابسته هستند و عملاً فهم زمانی این سازمان ها و نهادها، با تمامی ابعاد زندگی انسانی در حوزه های مختلف مرتبط شده و معنای خود را بر آن ها غلبه می دهند.

با توجه به ارتباط و وابستگی زیاد میان این سازمان ها و نهادها در امور مختلف عموماً هماهنگی های مختلفی میان آن ها در ابعاد مختلف وجود دارد و یا به مرور زمان شکل می گیرند یک بخش مهم از هماهنگی ها هماهنگی زمانی میان آن هاست. این هماهنگی زمانی عملاً باعث غلبه فهم زمانی این سازمان ها به سایر عرصه های غیررسمی شده و با توجه به پشتوانه حقوقی و قانونی که سازمان ها و نهادهای رسمی دارند، عملاً امکان فهم های غیر از زمان و معناهایی که آن ها در خود جای داده اند رسمی را از حوزه های فرهنگی و اجتماعی غیر رسمی می گیرند و آن ها را به شدت تضعیف می کنند به عبارتی در زمانه ما منطق و ملاک های زمانی که سازمان ها و نهادهای رسمی با آن کار می کنند.

عملاً و به مرور زمان به منطق عمل فرهنگی و اجتماعی قاطبه جامعه تبدیل می شود و بر این، اساس طیف گسترده ای از معناهای فرهنگی و اجتماعی از جامعه حذف می شود و طیفی گسترده و دیگر از معناهای فرهنگی و اجتماعی را وارد جامعه می کنند نتیجه این وقایع، تغییرات گسترده فرهنگی و اجتماعی به شکل مبنایی است که خود را در نحوه زیست جامعه، نمایان می سازد.

4) نکته چهارم: این که تصور ،شود می توان به راحتی تلفیقی از چند تقویم را در یک فرهنگ رسمیت بخشید که این تقویم ها در هماهنگی با همدیگر می توانند یک نظام معنایی را شکل دهند تقریبا غیر ممکن است. اولین چالش میان منطق این تقویم هاست که در امتدادهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی رخ می نماید تصمیم گیری جهت اتخاذ موضع نسبت به این چالش ها و دگربودگی ها تفوّق یک تقویم بر تقویم دیگر را نشان می دهد سنجش سود و زیان انتخاب در این جا نظام اولویت ما را تحت تاثیر قرار داده و گزینش یکی از این دو را بر ما تحمیل می کند.

منطقی که اینک فراروی ما نهاده شده و در گزینش روز تعطیلی خود را بر ما تحمیل کرده است در دیگر دوگانه ها و چندگانه های سیاستی و عملیاتی نیز حاکم شده و تفوّق تقویم وارداتی را نتیجه خواهد داد. منطق تفوّق و سیطره تقویمی بر تقویم دیگر می تواند در چالش ها و تعارض ها تا بدان جا پیش رود که تقویمی را از صحنه حیات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مردمان و حاکمان حذف نماید. اتفاقی که نمونه های بارز آن بدون هیچ تاملی فراروی ما قرار دارد.

جامعه ایرانی در حال حاضر دارای دو تقویم رسمی شمسی و قمری در کنار یکدیگر است و هم اکنون هم به علت سیطره نظم های سازمانی و مدرن بر زندگی و حیات اجتماعی جامعه مبتنی بر تقویم شمسی چالش ها و مشکلات زیادی را در رابطه با برنامه ریزی های ناشی از تقویم قمری و تقویم های مذهبی روزانه به وجود آورده است.

عملاً آن چیزی که از عمق فاجعه کاسته قدرت نظام معنایی دینی و رسوخ عمیق آن در فرهنگ دینی جامعه بوده که تاکنون توانسته به شکل های مختلف حوزه های معنایی ناشی از تنظیم های زمانی قمری را حفظ کند به رغم این تفوّق تاریخی و باطنی، همچنان شاهد تعارض هایی از جنس چند پاره سازی اجتماعی هستیم.

حال اگر قرار باشد در کنار این دو، تقویم بخشی از تقویم میلادی نیز وارد زیست اقتصادی سیاسی اجتماعی ما شود، تعارض ها در یک مضربی چندین برابر خواهد شد به مرور زمان فشارهای انضمامی ناشی از ورود به نظم معنای زمانی مدرن، در هر دو تقویم زمانی شمسی و قمری بیشتر خواهد شد و می توان پیش بینی کرد که هر دو تقویم شمسی و قمری در این مناسبات، پای پس کشیده و بیشتر نیز تقویم قمری عقب رانده خواهد شد به روشنی پیداست که نظم بخشی به حیات فرهنگی هر جامعه ای اگر به تقویمی سپرده شود مناسبات حاکم بر آن جامعه در لایه های گوناگون بینش، منش، کشش، هنجار، کنش، فن آوری اجتماعی و حتی فن آوری مادی و نمادهایش را دگرگون ساخته و یا دچار تحول نسبی خواهد نمود.

5) نکته پنجم: با تغییر در لایه های فرهنگ و زیست اجتماعی سیاسی و اقتصادی، شاهد هزینه هایی از قبیل: اضافه شدن بی نظمی های جدید سردرگمی های بیشتر فزونی فشارهای روانی و اجتماعی، افزایش خستگی های فرهنگی و اجتماعی رخ نمودن چالش ها و درگیری های معنایی فرهنگی و اجتماعی جدید خواهیم بود. با توجه به تغییرات در سطوح مختلف می توان به دیرپا و پایدار بودن تغییرات حاصل از چنین اتفاقی، حکم کرد.

حال سوال این است که آیا اضافه شدن یک روز به مبادلات تجاری ارزش این حجم از مشکلات برای آحاد یک کشور را دارد عملاً این دست از تغییرات عموماً برای برخی از اقشار خوب خواهد بود و یا شاید در کوتاه مدت دست آورده ای اقتصادی برای جامعه داشته باشد اما به مرور زمان و نفوذ منطق فهم زمانی مدرن در نظم معنایی ایرانی اسلامی و فشار بین المللی که به فشارهای موجود اضافه خواهد شد، شاهد به هم ریختگی معنایی در زندگی آحاد جامعه ایرانی اسلامی خواهیم بود که وضعیت های آنومیک بیشتر و وسیع تری را برای جامعه به ارمغان خواهد آورد.

اگر در عمل این امکان وجود می داشت که فرهنگ تاریخی جامعه ایرانی از منطق و نظم معنایی تاریخی خود خارج شود و نظم معنایی مدرن را بپذیرد می توان گفت ورود به نظم معنای مدرن و پذیرش تقویمی جهان مدرن به نفع عموم جامعه حداقل در بخش زندگی دنیایی خواهد بود اما به علت عمق و تاریخی که این فرهنگ دارد، عملاً چنین تصوری یا نتیجه ای در حد غیر ممکن است و نتیجه عملی، حاصل به نفع جامعه ایرانی و اسلامی نخواهد بود. جامعه ایرانی ضمن استفاده از دست آورده ای تمدن، مدرن به دنبال ساختن دنیا و نظام معنایی خویش، مطابق سوابق فرهنگی و تاریخی خود است.

6) نکته ششم: علاوه بر اینکه نسبت به تعطیلی روز شنبه در مقابل روز پنج شنبه موارد فوق قابل ذکر بود، در مورد اصل افزودن تعطیلی نیز می توان با یک نگرش اجتماعی نسبت به آن موضع گرفت با پذیرش تقویم جهانی مدرن، با توجه به فرهنگ کار و بازدهی اندک کاری جامعه ایرانی که بخش زیادی از علل آن تاریخی فرهنگی و اجتماعی است و به راحتی و به سرعت تغییرات زیادی نخواهد کرد اضافه کردن 52 روز به تعطیلات احتمالاً برای اقتصاد و این مرحله از رشد اقتصادی کشور مفید نخواهد بود و وضعیت کار در ایران را نامناسب تر و هزینه های زیادی را بر دولت و اقشار مختلفی از جامعه تحمیل خواهد کرد.

دوره های زمانی ناشی از تغییرات معنوی

نوع فهم و زیست زمان علاوه بر اینکه به صورت مستقیم در تنظیم امور مادی و دنیایی انسان ها و جوامع، حضور و ظهور دارد، بر ساختن انسان و جامعه هم تاثیر بنیادینی دارد. به عبارتی زمان ها در عین اینکه حیات دنیوی را برای جوامع فراهم می نمایند، به طور هم زمان در حال ساختن انسان های خاص با شاخص های انسانی مختلف هستند.

به عبارتی فهم و زیست زمان را می توان با فهم برنامه ریزی و سلوک انسان ها برای تنظیم امور مختلف و رسیدن به اهداف خاص، مشابه و احتمالاً برابر دانست. رابطه نزدیکی میان قواعد تنظیم زمانی با محتوایی که در این تنظیمات پیگیری می شوند و اهدافی که باید به آن ها نزدیک شد وجود دارد که پیش فرض تمام این موارد فهم خاصی از انسان، ارزیابی از وضعیت موجود زندگی و زندگی انسانی مطلوب و چگونگی حرکت در مسیر خاص برای رسیدن از وضعیت موجود به مطلوب است.

به واقع فهم زمان و چگونگی تنظیم، آن تقوای یک فرد یا جامعه و تمدن را نشان می دهد و مبتنی بر متن صریح دینی، مهمترین و تنهاترین ملاک مشخص کردن و ارزیابی کردن افراد و جوامع است. به عبارتی صریح تر تغییر در فهم و زیست زمان یک جامعه تغییر در تقوای آن جامعه است که تغییر در تقوای یک جامعه سعادت و شقاوت آن جامعه را مشخص خواهد کرد. در فهم و زبان دینی زمان ها فرصت هایی برای امتحان و تربیت نفس هستند که انسان در آن ها و به وسیله آن ها، می تواند سلوک یا حرکت سازنده خود را جلو ببرد.

به عبارت دیگر این دوره های زمانی با منطق معنایی و نظم بخشی خود، به زندگی و مسیر زندگی در جهت خاصی کمک می کنند و با تغییر در منطق فهم آن ها با گذشت زمان بخش زیادی از سلوک معنوی و فرهنگی را با خود می برند و با رفتن و حذف این سلوک ها بخش های زیادی از معناهای دینی و فرهنگی نیز از تجربه فردی و اجتماعی جامعه حذف می شوند و سلوک ها و معناهایی که تطابق بیشتری با نظم زمانی جدید دارند، جایگزین می شوند و تقوایی متفاوت را برای افراد و جامعه به وجود می آورند.

1) نکته اول: هویت شیعه ،ایرانی عدل محور حکومت پناه حکمت گرا و متدین است علاوه بر گرایش ایرانیان به دین معنویت و تقویم های مناسبتی مرتبط در این موارد گرایش ایرانیان به اهل بیت علیهم السلام وابسته به ویژگی هایی است که از ایشان سراغ داشته اند.

جمع حکمت و معنویت فردی اجتماعی و حکومتی در شخصیت امیر بیان علیه السلام، حماسه عرفانی امام حسین علیه السلام معرفت مناجات و شخصیت انسانی و اجتماعی امام سجاد علیه السلام دانش گسترده صادقین قامت تمدنی امام هشتم علیه السلام و مظلومیت قهرمانانه امامان اهل بیت علیهم السلام و در نهایت فکر ناب و قریب به واقعیت مهدویت بخش مهمی از ویژگی های جذاب برای شیعیان ایرانی است که در طول تاریخ، سرشت معنوی و تاریخی با ویژگی هایی که از این الگوها گرفته اند خاصی را برای آن ها رقم زده است به شکلی که ایرانیان خود را با دیانت و محبت اهل بیت علیهم السلام می شناسند و می خواهند.

باید توجه داشت شکل گیری این هویت که قوام بخش حیات ایرانی اسلامی جامعه ایرانی است، به راحتی به دست نیامده و ما حصل صدها سال تلاش و تجربه و هزینه دادن بوده است. در واقع سنت های فرهنگی که قوام بخش هویتی یک جامعه باشند، سرمایه بسیار بزرگی هستند که گذشتگان زندگی خود را خرج آن کرده اند؛ و ما در تداوم این سنت، باید با حفظ اصول و قواعد اساسی آن به بالندگی آن کمک کنیم منطقی نیست اینک با تغییراتی که این قوام و قواعد را از بین برده و جامعه را دچار انواع به هم ریختگی ها و ناهنجاری های بنیاد برافکن می کند همراهی کنیم.

ضمن اینکه بخش عمده و مهمی از این سنت تاریخی و ظرفیت هایی که در آن فعال شده است، ناشی از فهم زمان و دوره های زمانی معنوی و زیست خاصی است که جامعه ایرانی در طول زمان پیدا کرده و با آن تقوا و سلوک خود را شکل داده است. به عبارتی اساس شکل گیری یک سنت فرهنگی قدیم در جامعه ایرانی با حضور و سلوک جامعه ایرانی در رویدادهای معنوی و دینی بوده است.

منطق فهم و زیست دینی در زمان و دینی فهم کردن زمان و، زندگی، به شدت وابسته به منطق و چارچوب زمانی ای است که در جامعه در قالب رویدادهای معنوی و دینی و دوره های زمانی تحول درونی مستقر شده است. جامعه ایرانی این تقویم را مبتنی بر تصویب یک قانون و یا یک تصمیم مقطعی به دست نیاورده است و برای رسیدن به این تقویم معنوی، صدها سال تلاش کرده و هزینه های زیادی داده است. لذا ساده سازی تقویم فرهنگی یک ملت به مجموعه از اعداد ارقام و نام ها در یک سال، نامه که می توان به راحتی و سریع آن ها را تغییر داد و یا جایگزین نمود، بدترین نوع فهم نسبت به تقویم فرهنگی است.

تقویم را اساساً از این نظر تقویم گفته اند که اندازه، تناسب، تعدیل و ترکیب های یک جامعه و ارزیابی آن ها را نشان می دهد و باعث قوام جامعه می شود انسان ها در دو جا اقامت پیدا می کنند، یک جا، همان مکان و محلی است که یک قوم و ملت در آن ساکن می شوند و دیگری زمانی است که یک ملت یا قوم در آن ساکن می شوند. این دو در واقع مهم ترین محل های اقامت یک جامعه هستند که با زیست و سرنوشت آن ها گره خورده است.

تغییر دادن تقویم در واقع تغییر دادن منطق فهم و زیست زمانی و خارج کردن جامعه از یک سری از دوره های زمانی به دوره های زمانی جدید است و با تغییر این دوره های زمانی تنظیمات معنوی و انسان سازی جامعه نیز تغییر خواهد کرد.

2) نکته دوم: عموم دوره های زمانی با یک استراحت تعطیلی یا تشویقی تمام و بعد از آن دوره جدید تکرار می شود. تقریباً این تعطیلات یا تشویق های خاص هستند که نشان می دهند دوره تمام شده و چرخه جدید دوره بعد از این تعطیلی یا تشویقی آغاز خواهد شد حتی این تعطیلات و تشویق ها هستند که منطق دوره زمانی را نشان می دهند و شاخص ها و متغیرهای ارزیابی را در اختیار جامعه قرار می دهند. شاخص هایی که نشان دهنده میزان موفقیت فرد یا افراد در آن دوره زمانی است.

بنابراین تعطیلات حاکی از نظام ارزشی خاص و نیز محکی از یک نظام ارزشی خاصی است که نباید با آن ساده انگارانه برخورد کرد با توجه به نظام ارزشی حاکم بر یک تعطیلات و جایگاه خاص آن در اثرگذاری بر قوام فرهنگی باید نسبت به آن حساسیت داشته و نسبت به جا به جایی آن دقت نمود. هرگونه جا به جایی که منجر به خروج جامعه از تنظیمات معمول شود سبب به هم ریختن منطق زمانی زیست اجتماعی و سلوک معنوی فرد یا افراد خواهد شد.

تبعات این به هم ریختگی و خروج از تنظیمات گاهی در حد فروپاشی یک نهاد یا فن آوری اجتماعی است توجه به این سیستم تغییرات است که اهمیت و تبعات جابه جایی تعطیلات را نشان می دهد. این تغییر در واقع تغییر تنظیمات زندگی کل جامعه در منطق و چارچوب فهم زمان و زیست زمان است و کل فرهنگ و جامعه را در گستره زیاد و البته به مرور زمان تغییر خواهد داد تغییری که موازنه سود زیان افزایش یک روز به مبادلات اقتصادی یا فروپاشی منطق زیست اجتماعی در یک بخش را دگرگون خواهد کرد.

3) نکته سوم: بهترین تغییرات در مواقع لزوم تغییراتی هستند که به بالندگی سرمایه های مختلف فرهنگی و اجتماعی کمک کنند. این مهم زمانی اتفاق می افتد که تغییرات در هماهنگی با منطق تنظیمات قبلی باشد. به عبارتی دوره های زمانی وقتی در هماهنگی با دوره های دیگر فهم و درک شوند همدیگر را تقویت و باعث تقویت بنیه ،فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی سیاسی، امنیتی و… کشور می شوند و به جامعه در پیش برد و سرعت پیشبرد اهداف منتخب کمک می کنند.

اما اگر این دوره ها در منطق تنظیمات خود با یکدیگر در تضاد یا تخالف باشند به مرور زمان باعث استهلاک بنیه های مختلف جامعه و تضعیف کشور می شوند در حقیقت هرگونه تغییر بنیادی در بخشی از فهم منطق زمانی در یک جامعه، کل فهم زمانی جامعه را دچار تغییر و ناهماهنگی کرده و عوارض بسیار زیادی را با خود به همراه می آورد ما در گذشته با آوردن تقویم شمسی و قمری به عنوان دو تقویم همزمان در تقویم رسمی کشور و تنظیم دوره های زمانی زیست عمومی جامعه بر اساس منطق آن ها سعی کردیم یک تقویم ملی-مذهبی مبتنی بر هویت جامعه ایرانی شکل بدهیم و در کنار آن به اقتضایات دولت مدرن در دوران جدید در مراودات رسمی پاسخ بدهیم.

اینکه آیا این کار به چه میزان موفق و یا ناموفق بوده است یا در چه مواردی یاری گر و در چه مواردی مخرب بوده محل بحث این متن نیست بلکه محل بحث این است که این نوع تقویم گذاری مبتنی بر منطق فهم درونی جامعه ایرانی و سوابق خود بوده و اجازه شکل گیری منطق فهم، زمانی از منطقی خارج از تاریخ و سنت قوام گرفته در جامعه ایرانی را نداده است.

اما اضافه شدن تعطیلات شنبه می تواند سرآغازی برای تغییر این رویه و ورود منطقی خارج از تجربه زیسته جامعه ایرانی (تقویم میلادی) باشد و عملاً امکان تضعیف استقلال فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و… را در لایه های عمیق و پنهان جامعه فراهم کند.

تاکنون منطق فهم و درک عمومی جامعه ما از تعطیلات در اغلب موارد فهم و منطقی قدسی (دینی) بوده است. این قدسیت را حتی می توان در بسیاری از تعطیلات ملی نیز مشاهده کرد. گزینش تعطیلی شنبه به جای پنج شنبه ها که با منطقی صرفاً اقتصادی در مقابل منطق اجتماعی – دینی صورت می گیرد حتی بر نظام مفهومی تعطیلات جمعه نیز اثرگذار خواهد بود.

با این گزینش منطق جدیدی وارد فهم تعطیلی و معانی آن در جامعه می شود که اساساً اقتصادی بوده و مبتنی بر روزهای کاری در منطق نظام سرمایه داری جهانی است. به عبارتی تعطیلات هفتگی روز جمعه که در قبل دوره های زمانی هفتگی در حوزه های کاری مذهبی و ملی را به عنوان یک روز تنظیم می کرد با اضافه شدن شنبه و منطق اقتصادی و نظام اقتصادی سرمایه داری جهانی به آن عملاً حوزه های ملی و مذهبی این تعطیلات را از جامعه خواهد گرفت و دوره زمانی هفتگی را از منطق قبلی خارج و وارد منطق اقتصادی خواهد کرد به مرور زمان تعطیلات آخر هفته فقط کاری و در نسبت با تعطیلات تقویم میلادی فهم خواهد شد.

شاید این در حال حاضر دور به نظر برسد اما در ادامه نشان خواهیم داد که با توجه به تجربه قبلی و با گذشت زمان این تغییر کاملاً جدی و ممکن است.

4) نکته چهارم: آنچه تاکنون جامعه را به حرکت واداشته و پیش برده و وقایع مهم و اساسی تاریخ ما را رقم زده، سنت تاریخی و فرهنگی جامعه بوده است. فهم تاریخی از ماهیت انقلاب اسلامی و جایگاه تلقی و فهم از دوره های زمانی و تعطیلات در تدارک، مقدمات فعالیت ها و جهت گیری ها نمونه خوبی برای این موضوع است.

تقریباً می توان گفت که اگر یک سنت تاریخی در رابطه با زمان و دوره های زمانی مذهبی در جامعه ایران (عاشورا و تاسوعا، روزهای جمعه، چهلم ها و….) وجود نمی داشت که مبتنی بر آن ها جامعه حرکت های متوالی خود را معنادار و فعال، کند امکان انقلاب در این گستره و عمق میان مردم از دور افتاده ترین روستاها تا کلان شهرهای ایران ممکن نبود علاوه بر آن ارتباط زمان با عالم قدس مبتنی بر این دوره های زمانی قدسیت خاصی را به ایام و روزهای انقلاب و انقلابیون می داده است که تقریباً می توان گفت یکی از وجوه کاملاً متمایز این انقلاب با سایر انقلاب ها بوده است. این منطق فهم و زیست زمانی در جامعه ایرانی به نوعی پشتیبان تداوم این انقلاب تاکنون نیز بوده است.

مداخله در منطق درونی نظم های زمانی و معانی همراه آن ها در یک جامعه تاریخی، باعث تخریب یا تضعیف توان بالای سنت تاریخی در پیشبرد امور خواهد شد و عملاً امکان های رشد پایدار و بلندمدت و حل ریشه ای مسایل را از جامعه خواهد گرفت.

نکته آخر: مومن از یک سوراخ دو بار گزیده نمی شود

نظم های کاری نوع دیگری از نظم ها در زندگی انسانی هستند که انسان بر اساس آن ها به دنبال تامین مایحتاج ضروری زندگی انسانی خود است. به علت اجتماعی بودن زندگی انسان ها و تقسیم کاری که میان آحاد جامعه وجود دارد، افراد برای تامین ما یحتاج، زندگی بالاجبار بخشی از عمر و زمان بندی زندگی خود را صرف انجام امور اقتصادی کرده و ضمن بردوش گرفتن بخشی از مسیولیت ها تداوم و کیفیت زندگی خود را تضمین و احتمالاً در این مسیر پیشرفت می کنند.

عموماً در جهان ماقبل مدرن این زمان کاری هماهنگی بسیار بالایی با دو نظم طبیعت و نظم بیولوژیک بدن انسانی داشت و افراد مبتنی بر نظم های طبیعی و بیولوژیکی در زمان های خاص و به میزان، معین زمان خود را صرف این بخش از زندگی می کردند، ولی با تغییر نظم های زندگی به سمت زندگی های شهری و تغییر کارها به کارهای صنعتی اداری و خدماتی و منطق سرمایه داری حاکم بر آن ها نظم های کاری به منزله نظم های جدید، زمانی وارد زندگی انسان ها شدند.

مثلاً بخش هایی از جامعه که زمان کاری خود را بر اساس گردش خورشید در ایام سال کم و زیاد می کردند در نظم مدرن مجبور بودند در کل ایام سال زمان های ثابتی را صرف کارهای عموماً ثابتی کنند و گردش های زمانی مبتنی بر ساعات مشخص کاری را تعریف کنند؛ گردشی که عملاً توجهی به نظم های بیولوژیکی و طبیعی برای زیست انسانی ندارند و در جهت منطق اقتصادی و افزایش سود، به وجود آمده اند.

این عدم هماهنگی نتایج منفی و عوارض گسترده ای را در حوزه های مختلف زیستی و فرهنگی، بر جامعه و انسان وارد می کند که عموماً در فهم بسیاری از مشکلات محاسبه نمی شوند.

با تشکیل دولت مدرن در ایران زمان کار در جامعه ما نیز دچار گسستگی در فهم و زیست مردم شد که تا پیش از شکل گیری دولت، مدرن زمان های فرهنگی و معنوی، کاری طبیعی و بیولوژیکی جامعه در ذیل نظم فرهنگ دینی فهم و زیست می شدند ولی با آمدن دولت مدرن میان نظم، دینی طبیعی و بیولوژیکی با نظم کاری فاصله افتاد و افراد جامعه براساس دو نظم زمان های روزانه خود را تنظیم می کردند.

در ابتدای تغییر دوره های زمانی کاری، ساعت هایی در ایران مرسوم شد که در عمل دوگونه زمان با آن ها تنظیم می شد 1) ساعت رسمی 2) ساعتی که فرهنگی طبیعی و بیولوژیک بود و بر اساس فاصله با ظهر شرعی فهم می شد.

بخش زیادی از جامعه هنوز زمان را به شکل فرهنگی خود تنظیم می کردند و چون مجبور بودند با زمان رسمی اداری دولت نیز خود را هماهنگ کنند، از دو زمان برای نظم بخشی به زمان کاری استفاده می کردند. به مرور زمان و گذشت یک سده فهم زمان فرهنگی از تنظیم زمان کاری و روزمره جامعه ایرانی بسیار کم رنگ شد و زمان رسمی مدرن جای آن را گرفت با کم رنگ شدن جدی این فهم فرهنگی از زمان، بسیاری از شیوه های زیست و سبک های زندگی مراسم و مناسک، باورها، ارزش ها هنجارها و رفتارها، از زندگی افراد و جامعه بیرون رفتند و تنظیمات زندگی بر اساس آن ها از بین رفتند و جایگزین های تازه ای در زیست و سبک زندگی پیدا کردند.

به عبارت ساده تر با یک تغییر در فهم زمان و منطق فهم زمان در بخشی از امورات یک جامعه، به مرور گستره وسیعی از عناصر فرهنگی و بالتبع گستره وسیعی از زیست فرهنگی مردم و معناهای همراه با آن ها، از زندگی افراد و جامعه بیرون رفتند و اکنون شبحی مبهم و کم رنگ از آن ها در زیست ما باقی مانده است.

شاید کسانی که ابتدا این تغییر در فهم و زیست زمان کار را دنبال می کردند فقط از لوازم و ضرورت این فهم از زمان کار برای شکل گیری دولت مدرن سخن می گفتند و توجهی به این حجم از اثرات ناخواسته فرهنگی و طبیعی و بیولوژیکی آن نداشتند، ولی به وضوح پس از گذشت حدود یک سده می توان حجم گسترده ای از عوارض این تصمیم را نشان داد.

در گذشته زمان به صورت روزانه، فرهنگی، دینی طبیعی و بیولوژیک فهم می شده اوقات خواب و بیداری، نمازهای واجب اوقات کار، اوقات زندگی زناشویی اوقات مستحبات اوقات استراحت اوقات نظافت اوقات بهداشت و استحمام اوقات پخت و پز، اوقات خورد و خوراک و…. در چرخه ها یا دوره هایی روزانه نظم و سبک های خاصی از زیست را به وجود می آوردند و در یک هماهنگی به زندگی ما روح و معنا می بخشیده اند ولی با یک تغییر در فهم و زیست زمان کاری ما بقی اوقات روزانه نظم پیشین خود را از دست داده و میان انواع فهم زمانی در زندگی ناهماهنگی به وجود آورده اند.

درواقع یک شبانه روز دوره های رفت و برگشت انسان و خانواده و جامعه را میان روز و شب های متوالی تنظیم کرده اند که در آن معنای خاصی از رشد و تربیت معنا پیدا می کند و با این تغییر در بخشی از فهم زمان شبانه روز، کلیه فهم فرهنگی ما در صرف زمان و رشد و تربیت انسانی دچار ناهماهنگی شده است و بسیاری از مشکلات در حوزه های تربیتی، خانواده، کار، تغذیه، استراحت و… ناشی از این ناهماهنگی ها در فهم زمان با سایر منطق های زمانی است.

اگر در آن زمان که در ابتدای این تصمیم قرار داشتیم طوری این نیاز و ضرورت را تنظیم می کردیم که این ناهماهنگی حداقلی باشد و در منطق پایه هماهنگی حفظ می شد به احتمال زیاد ما تصویر دیگری از زیست اجتماعی و فرهنگی را در حال حاضر در حوزه های مختلف شاهد بودیم. البته اکنون هم می توان به این مهم پرداخت و از عوارض و نتایج زیاد آن کاست اما به علت گذشت زمان این تغییر دیگر به راحتی که در ابتدا ممکن بود، ممکن نیست و نیاز به یکی دو دهه زمان دارد تا بتواند این نظم عادت شده را تغییر دهد.

اتفاق فرارو بی شباهت به این اتفاقات نیست. اگر در همین ابتدا تصمیم مناسبی گرفته نشود در آینده باید شاهد حذف طیف وسیعی از سنت های فرهنگی و ملی و جایگزینی آن با سنت های غربی باشیم که عملاً جامعه را در حوزه زمانی دچار به هم ریختگی بیشتر خواهد کرد و هزینه های زندگی و درک زندگی در این جامعه را بالا برده فرسایش روحی و روانی و بالتبع عملی جامعه را رقم خواهیم زد.

جمع بندی

تصمیم گیری در رابطه با تعطیلات یک موضوع بسیار مهم و پیچیده است علاوه بر کشف میزان اثرگذاری تعطیلات بر مراوادات اقتصادی که نقطه کانونی استدلال مدافعان تعطیلی روز شنبه است فهم تعطیلات به فهم، زمان، فهم دوره های زمانی و اثرات و نتایجی که این ها بر ابعاد مختلف زندگی آحاد جامعه دارند مرتبط است. بیراه نیست اگر بگوییم فهم تعطیلات، فهم یک امر تاریخی، تمدنی، دینی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، امنیتی، اقتصادی، جغرافیایی…. و تنظیمات آن هاست.

به طور کلی بهتر است در هر کشور تعیین تعداد و ساماندهی تعطیلات بر اساس منطق فرهنگی و اولویت های نظام سیاسی آن کشور بوده با یک آگاهی چند جانبه به این حوزه تصمیم گیری ورود پیدا کرد. اولویت یافتن منافع اقتصادی ناشی از مبادلات تجاری که در جای خود مهم هستند نباید به گونه ای تدبیر شود که عوارض بسیار گسترده ای را در کل زیست آحاد جامعه به همراه بیاورد بهبود یافتن وضعیت اقتصادی به علت مشکلات تاریخی و ساختاری گذشته و حال آن موضوعی پیچیده است.

باید در این زمینه نیز متناسب با پشتوانه ها و سنت های فرهنگی و تاریخی، به دنبال راه حل های پایدار و مناسب گشت و از بخشی دیدن یا ساده سازی حل طیف گسترده ای از مشکلات اقتصادی با یک تغییر ناهماهنگ با یک فرهنگ و تاریخ احتراز کرد.

به عنوان مثال اکنون نیز زمزمه هایی از مشکلات ممکنی که در آینده نزدیک مبتنی بر همین تعطیلات دامن گیر اقتصاد ایران خواهد شد در گوشه و کنار شنیده و طرح می شود که علاوه بر اثرات فرهنگی و اجتماعی اثرات اقتصادی مثبتی را برای بخش اقتصادی داخلی نوید نمی دهد و برآورد می کنند که میزان بلاتکلیفی در حوزه اقتصادی افزایش طیف های زیادی از اقشار پایین دست در حوزه کار دچار خسارت و میزان مفید بودن زمان های کاری کاهش پیدا کند.

با توجه به تمام این مقدمات اگر قرار است تغییر در فهم زمان تعطیلی هفتگی اتفاق بیفتد، لازم است که این تغییر، بیشترین هماهنگی را با فهم زمان فرهنگی داشته باشد و هر قدر از آن دور شود جامعه از زیست فرهنگی خود دور و دچار به هم ریختگی در نظام معنایی خواهد شد.

از این رو پیشنهاد می شود اگر قرار است به تعطیلی هفتگی اضافه شود، این اضافه شدن روز پنج شنبه باشد. تغییر فهم دوره زمانی هفتگی از نظم فرهنگی به نظم کاری، مبتنی بر زمان دنیایی و اقتصادی نظام جهانی سرمایه داری با تعطیلی شنبه ها ما را هر چه بیشتر در زیست روزمره داخلی مان در این نظم جهانی مستهلک خواهد کرد و امکان شکل دهی به یک نظم تمدنی جدید را از ما خواهد گرفت.

البته لازم است برای مشکل مراودات جهانی و کاهش اثرات منفی آن بر اقتصاد ایران به دنبال تدابیر دیگری بود که تا حد امکان خسارت های ناشی از این مشکل را کاهش دهد به نظر می رسد علاوه بر تجربیات زیاد کشور در طی 70 تا 80 سال مراوده اقتصادی با جهان و با توجه به تغییراتی که در دوران اخیر در فضای مجازی به وجود آمده به صفر رساندن آثار منفی افزوده شدن تعطیلات تا حدود زیادی ممکن و قابل دسترسی است.