قرص اورژانسی چیست و نحوه عملکرد آن چگونه است؟

قرص اورژانسی، که به عنوان قرص صبح روز بعد یا قرص پیشگیری اضطراری از بارداری نیز شناخته می شود، دارویی است که پس از رابطه جنسی محافظت نشده یا در صورت شکست روش های معمول پیشگیری، برای جلوگیری از بارداری ناخواسته مورد استفاده قرار می گیرد. این قرص با مداخله در فرآیندهای طبیعی بدن، مانع از لقاح و آغاز بارداری می شود.

قرص اورژانسی در شرایطی کاربرد دارد که نیاز به پیشگیری فوری از بارداری وجود دارد و نمی توان به روش های معمول اتکا کرد. اهمیت آگاهی از نحوه عملکرد، زمان و روش صحیح مصرف آن در موقعیت های حساس غیرقابل انکار است. با این حال، باید همواره به یاد داشت که این قرص یک راهکار دائمی برای پیشگیری از بارداری نیست و نباید به طور منظم استفاده شود.

قرص اورژانسی چیست؟

قرص اورژانسی، یا همان ECP (Emergency Contraceptive Pill)، نامی برای داروهایی است که به منظور جلوگیری از بارداری در شرایط اضطراری به کار می روند. این قرص ها با نام های رایج دیگری چون «قرص صبح روز بعد» نیز شناخته می شوند که اشاره به ضرورت مصرف سریع آن ها دارد. تفاوت اصلی این قرص ها با قرص های ضد بارداری معمولی در دوز هورمون و نحوه مصرف آن هاست. قرص های ضد بارداری معمولی برای مصرف روزانه و منظم طراحی شده اند، در حالی که قرص اورژانسی صرفاً برای موقعیت های خاص و اضطراری تولید شده است.

استفاده از این قرص ها تنها در موارد مجاز و با محدودیت هایی همراه است. به عنوان مثال، توصیه می شود مصرف آن به حداکثر 2 الی 3 بار در سال محدود شود، زیرا استفاده مکرر می تواند تعادل هورمونی بدن را به هم ریخته و عوارض جانبی بیشتری ایجاد کند. قرص اورژانسی برای کسانی طراحی شده که دچار یکی از موقعیت های زیر شده اند:

• داشتن رابطه جنسی محافظت نشده بدون استفاده از هیچ روش پیشگیری.
• شکست روش های معمول پیشگیری از بارداری، مانند پاره شدن کاندوم یا از قلم افتادن چند دوز از قرص های ضد بارداری روتین.
• نگرانی جدی از بارداری ناخواسته به دنبال یک اتفاق پیش بینی نشده در رابطه جنسی.

مهم است که تأکید شود قرص اورژانسی، روشی برای سقط جنین نیست. اگر بارداری پیش از مصرف قرص اتفاق افتاده باشد و تخمک بارور شده در رحم لانه گزینی کرده باشد، این قرص دیگر تأثیری نخواهد داشت و به جنین نیز آسیبی نمی رساند. همچنین، قرص اورژانسی هیچ محافظتی در برابر عفونت های مقاربتی (STIs) ایجاد نمی کند.

نحوه عملکرد قرص اورژانسی در بدن

مکانیسم عمل قرص اورژانسی در بدن، حول محور تغییرات هورمونی می چرخد تا از لقاح یا لانه گزینی جلوگیری کند. اصلی ترین و رایج ترین مکانیسم عمل این قرص، توقف یا به تأخیر انداختن تخمک گذاری است. این یعنی قرص، جلوی آزاد شدن تخمک از تخمدان را می گیرد یا زمان آن را به تعویق می اندازد. از آنجا که بارداری تنها زمانی رخ می دهد که اسپرم و تخمک در زمان مناسبی یکدیگر را ملاقات کنند، با به تعویق انداختن تخمک گذاری، احتمال لقاح به شدت کاهش می یابد.

علاوه بر این، قرص اورژانسی می تواند بر مخاط دهانه رحم نیز تأثیر بگذارد و آن را غلیظ تر کند. این غلظت بیشتر، حرکت اسپرم را به سمت لوله های فالوپ دشوارتر می کند و به این ترتیب، احتمال رسیدن اسپرم به تخمک کاهش می یابد. مکانیسم دیگری که برخی از انواع قرص های اورژانسی ممکن است از طریق آن عمل کنند، تغییر در پوشش داخلی رحم (اندومتر) است. این تغییرات باعث می شوند که حتی در صورت لقاح تخمک و اسپرم، محیط رحم برای لانه گزینی جنین نامساعد شده و از لانه گزینی جلوگیری شود.

تأکید بسیار مهم این است که قرص اورژانسی هرگز باعث سقط جنین نمی شود. این قرص بر بارداری هایی که از قبل تثبیت شده اند و جنین شروع به رشد کرده، هیچ تأثیری ندارد و به هیچ وجه به عنوان یک روش سقط جنین عمل نمی کند.

مدت زمان اثربخشی قرص اورژانسی بسیار حیاتی است. هرچه مصرف قرص زودتر پس از رابطه جنسی محافظت نشده صورت گیرد، اثربخشی آن بیشتر خواهد بود. در واقع، سرعت عمل در مصرف این قرص، نقش کلیدی در موفقیت آن ایفا می کند.

انواع قرص اورژانسی و روش صحیح مصرف

قرص های اورژانسی در انواع مختلفی موجود هستند که هر کدام مکانیسم عمل و نحوه مصرف خاص خود را دارند. آگاهی از این تفاوت ها برای انتخاب و استفاده صحیح ضروری است.

قرص لوونورژسترول (Levonorgestrel)

این نوع قرص، رایج ترین و شناخته شده ترین نوع قرص اورژانسی در بسیاری از کشورها، از جمله ایران است و بدون نسخه پزشک قابل تهیه می باشد. لوونورژسترول یک هورمون پروژستین مصنوعی است که عمدتاً با به تأخیر انداختن یا توقف تخمک گذاری عمل می کند.

• دوز 1.5 میلی گرم (تک دوز): این قرص به صورت یک عدد و یک جا مصرف می شود. اثربخشی آن تا 72 ساعت (سه روز) پس از رابطه جنسی محافظت نشده به حداکثر می رسد، اما هرچه زودتر مصرف شود، کارایی بالاتری دارد.
• دوز 0.75 میلی گرم (دوتایی): این نوع شامل دو قرص است که می توان هر دو را همزمان مصرف کرد یا قرص دوم را 12 ساعت پس از مصرف قرص اول میل نمود. اثربخشی و پنجره زمانی آن مشابه نوع تک دوز است.

برندهای رایج در ایران مانند تنسی و اووسیز از جمله داروهای حاوی لوونورژسترول هستند. برای کاهش عوارض جانبی مانند تهوع، توصیه می شود قرص همراه با غذا مصرف شود و در صورت نیاز، نیم ساعت قبل از مصرف قرص اورژانسی، یک قرص ضد تهوع استفاده گردد. همچنین، در افرادی با وزن بالا (BMI بالای 30)، اثربخشی این قرص ممکن است کاهش یابد.

قرص اولی پریستال استات (Ulipristal Acetate) – الا (Ella/ellaOne)

قرص الا یا ellaOne، نوع دیگری از قرص اورژانسی است که مکانیسم عمل متفاوتی دارد. این قرص یک تعدیل کننده انتخابی گیرنده پروژسترون است که عمدتاً با تأخیر انداختن تخمک گذاری عمل می کند. تفاوت کلیدی آن با لوونورژسترول در پنجره زمانی مصرف آن است:

• این قرص به صورت تک دوز مصرف می شود و می تواند تا 120 ساعت (پنج روز) پس از رابطه جنسی محافظت نشده اثربخش باشد. این پنجره زمانی طولانی تر، مزیت قابل توجهی برای افرادی است که دسترسی سریع به قرص اورژانسی نداشته اند.
• قرص الا معمولاً نیاز به نسخه پزشک دارد و ممکن است در همه داروخانه ها به آسانی یافت نشود.

استفاده از قرص های ضد بارداری روتین (LD و HD) به عنوان روش اورژانسی

در شرایطی که دسترسی به قرص های اورژانسی مخصوص وجود ندارد، می توان از قرص های ضد بارداری معمولی با دوز بالا (HD) یا دوز پایین (LD) به عنوان یک روش جایگزین اورژانسی استفاده کرد. البته باید توجه داشت که اثربخشی این روش کمتر از قرص های اورژانسی مخصوص است و با عوارض جانبی بیشتری، به خصوص تهوع شدید، همراه است.

• قرص های ال دی (LD): معمولاً 4 عدد قرص باید بلافاصله پس از رابطه جنسی و 4 عدد دیگر، 12 ساعت بعد مصرف شوند.
• قرص های اچ دی (HD): 2 عدد قرص بلافاصله پس از رابطه جنسی و 2 عدد دیگر، 12 ساعت بعد مصرف می گردند.

این روش به دلیل دوز بالای هورمون ها و عوارض جانبی احتمالی، تنها در مواقع اضطرار و به عنوان آخرین راهکار توصیه می شود و به هیچ وجه نباید جایگزین قرص های اورژانسی مخصوص شود.

بهترین زمان مصرف قرص اورژانسی برای حداکثر اثربخشی

کلید اصلی در اثربخشی قرص اورژانسی، سرعت عمل در مصرف آن است. یک قانون طلایی در این زمینه وجود دارد: هرچه زودتر، بهتر. این بدان معناست که هر دقیقه تأخیر در مصرف قرص اورژانسی پس از رابطه جنسی محافظت نشده، می تواند از اثربخشی آن بکاهد و شانس بارداری را افزایش دهد.

قرص های اورژانسی عمدتاً با به تأخیر انداختن یا جلوگیری از تخمک گذاری عمل می کنند. از این رو، اگر تخمک گذاری از قبل رخ داده باشد یا لقاح اتفاق افتاده باشد، اثربخشی قرص به طور چشمگیری کاهش می یابد یا حتی از بین می رود. به همین دلیل، مصرف قرص در ساعات اولیه پس از رابطه، حیاتی است.

برای درک بهتر اثربخشی بر اساس زمان مصرف، می توان به جدول زیر توجه کرد:

نوع قرص	حداکثر زمان مصرف پس از رابطه	اثربخشی تقریبی (در صورت مصرف زودهنگام)
لوونورژسترول (Levonorgestrel)	72 ساعت (3 روز)	95% در 24 ساعت اول، 85% در 48 ساعت، 58% در 72 ساعت
اولی پریستال استات (Ulipristal Acetate – Ella)	120 ساعت (5 روز)	تا 85% در تمام طول 120 ساعت
قرص های LD/HD (به عنوان جایگزین)	72 ساعت (3 روز)	کمتر از قرص های تخصصی اورژانسی و با عوارض بیشتر

همانطور که مشاهده می شود، قرص اولی پریستال استات (Ella) یک پنجره زمانی طولانی تر و اثربخشی نسبتاً یکنواخت تری در طول این مدت دارد، اما لوونورژسترول باید هرچه سریع تر مصرف شود تا حداکثر کارایی را داشته باشد. تأخیر در مصرف لوونورژسترول از 24 ساعت به 72 ساعت، می تواند اثربخشی آن را از 95 درصد به حدود 58 درصد کاهش دهد که بسیار قابل تأمل است.

علائم اثربخشی و چگونگی اطمینان از عدم بارداری

پس از مصرف قرص اورژانسی، ممکن است فرد نگرانی هایی در مورد اثربخشی آن داشته باشد. آگاهی از علائم احتمالی و زمان مناسب برای انجام تست بارداری می تواند به کاهش این استرس کمک کند.

تغییرات در سیکل قاعدگی

یکی از شایع ترین نشانه هایی که فرد پس از مصرف قرص اورژانسی تجربه می کند، تغییر در سیکل قاعدگی است. این تغییرات به دلیل دوز بالای هورمون های موجود در قرص و تأثیر آن ها بر سیستم هورمونی بدن رخ می دهند. ممکن است دوره قاعدگی:

• زودتر آغاز شود: برخی افراد چند روز پس از مصرف قرص دچار خونریزی شبیه پریود می شوند.
• دیرتر آغاز شود: تأخیر در پریود تا 7 روز، معمولاً طبیعی تلقی می شود و جای نگرانی ندارد. در برخی موارد، این تأخیر ممکن است تا یک هفته یا بیشتر نیز به طول انجامد.
• شدت و الگوی متفاوتی داشته باشد: خونریزی ممکن است سبک تر، سنگین تر، طولانی تر یا کوتاه تر از حد معمول باشد. لکه بینی یا خونریزی خفیف میان دوره ای نیز از دیگر علائم رایج است.

این تغییرات معمولاً موقتی هستند و سیکل قاعدگی در دوره های بعدی به حالت طبیعی خود بازمی گردد. با این حال، اگر تأخیر در پریود بیش از یک هفته به طول انجامید یا علائم نگران کننده ای مشاهده شد، باید به فکر انجام تست بارداری بود.

زمان مناسب برای انجام تست بارداری

برای اطمینان از عدم بارداری پس از مصرف قرص اورژانسی، انجام تست بارداری در زمان مناسب اهمیت دارد. تست بارداری زودهنگام ممکن است نتیجه منفی کاذب نشان دهد، حتی اگر بارداری رخ داده باشد.

• بیبی چک (تست ادرار): توصیه می شود بیبی چک حداقل سه هفته پس از مصرف قرص اورژانسی یا یک هفته پس از تأخیر در پریود مورد انتظار انجام شود. علت این تأخیر این است که سطح هورمون بارداری (hCG) در ادرار به اندازه کافی بالا برود تا تست بتواند آن را تشخیص دهد.
• آزمایش خون بتا (Beta-hCG): این آزمایش دقیق تر و مطمئن تر از بیبی چک است و می تواند بارداری را زودتر تشخیص دهد. معمولاً آزمایش خون بتا را می توان 10 تا 14 روز پس از رابطه جنسی محافظت نشده انجام داد.

نشانه هایی که باید به آن ها توجه کرد شامل عدم شروع پریود پس از یک تا دو هفته از زمان مورد انتظار، یا ظهور علائم اولیه بارداری مانند تهوع صبحگاهی، حساسیت سینه ها، خستگی مفرط و تکرر ادرار است. در صورت مشاهده این علائم، مشورت با پزشک و انجام آزمایش های تکمیلی توصیه می شود.

عوارض جانبی رایج و نحوه مدیریت آن ها

همانند هر داروی دیگری، قرص اورژانسی نیز ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد. این عوارض معمولاً خفیف و موقتی هستند، اما آگاهی از آن ها و نحوه مدیریتشان می تواند به فرد کمک کند تا این دوره را با آرامش بیشتری پشت سر بگذارد.

عوارض شایع و موقتی

بیشتر عوارض جانبی قرص اورژانسی ظرف چند روز تا یک هفته پس از مصرف برطرف می شوند. برخی از رایج ترین این عوارض عبارتند از:

• تهوع و استفراغ: این عارضه یکی از شایع ترین هاست. برای مدیریت آن، توصیه می شود قرص را همراه با غذا میل کنید. در صورت شدید بودن تهوع، می توانید با مشورت پزشک یا داروساز، نیم ساعت قبل از مصرف قرص اورژانسی، یک داروی ضد تهوع مصرف کنید. اگر ظرف دو ساعت پس از مصرف قرص استفراغ رخ داد، لازم است دوز مجدد مصرف شود، زیرا قرص ممکن است به اندازه کافی جذب نشده باشد.
• سردرد، سرگیجه و خستگی: این علائم نیز متداول هستند و معمولاً با استراحت کافی بهبود می یابند.
• دل درد و دردهای لگنی مشابه پریود: این دردها طبیعی هستند و معمولاً به سرعت برطرف می شوند.
• حساسیت و درد در سینه ها: این عارضه نیز به دلیل تغییرات هورمونی موقتی است.
• خونریزی و لکه بینی نامنظم: ممکن است فرد چند روز پس از مصرف قرص، دچار لکه بینی یا خونریزی خفیف شود که از پریود عادی متفاوت است. این وضعیت معمولاً بی خطر است.
• تغییرات خلقی: برخی افراد ممکن است نوسانات خلقی، اضطراب یا احساس ناراحتی را تجربه کنند.

تأثیر قرص اورژانسی بر رحم و باروری در آینده

یکی از نگرانی های رایج در مورد مصرف قرص اورژانسی، تأثیر آن بر سلامت رحم و قدرت باروری در آینده است. خبر خوب این است که مصرف صحیح و گهگاه قرص اورژانسی، به هیچ وجه باعث نازایی یا آسیب دائمی به رحم نمی شود. تغییراتی که این قرص بر پوشش داخلی رحم (اندومتر) ایجاد می کند، موقتی و برگشت پذیر هستند و با گذشت زمان، رحم به حالت طبیعی خود بازمی گردد. مطالعات علمی نشان داده اند که مصرف قرص اورژانسی تأثیری بر توانایی فرد برای باردار شدن در آینده ندارد.

چه مدت عوارض ادامه دارد؟

همانطور که اشاره شد، عوارض جانبی قرص اورژانسی معمولاً کوتاه مدت و موقتی هستند. بیشتر افراد این عوارض را طی چند روز تا یک هفته پس از مصرف تجربه می کنند و پس از آن، علائم فروکش کرده و از بین می روند. لکه بینی یا تغییر در الگوی قاعدگی ممکن است تا یک یا دو دوره قاعدگی بعدی نیز ادامه داشته باشد، اما به تدریج شدت آن کم شده و بدن به تعادل هورمونی بازمی گردد. در مجموع، نگرانی طولانی مدت برای سلامت بدن در اثر مصرف قرص اورژانسی معمولاً وجود ندارد.

مواردی که قرص اورژانسی ممکن است اثر نکند

با وجود اثربخشی بالای قرص های اورژانسی، در برخی شرایط خاص، این قرص ها ممکن است به درستی عمل نکرده و نتوانند از بارداری جلوگیری کنند. آگاهی از این موارد می تواند به فرد کمک کند تا در صورت لزوم، اقدامات لازم را انجام دهد.

• تأخیر بیش از حد در مصرف پس از رابطه: همانطور که قبلاً ذکر شد، اثربخشی قرص اورژانسی با گذر زمان به شدت کاهش می یابد. اگر قرص لوونورژسترول بیش از 72 ساعت و قرص الا بیش از 120 ساعت پس از رابطه جنسی محافظت نشده مصرف شود، احتمال موفقیت آن بسیار پایین می آید.
• وزن بالای بدن (BMI بالای 30): تحقیقات نشان داده است که در افراد با شاخص توده بدنی (BMI) بالا، اثربخشی قرص های اورژانسی، به خصوص انواع حاوی لوونورژسترول، کاهش می یابد. در این موارد، ممکن است نیاز به دوزهای بالاتر یا روش های جایگزین باشد.
• تداخلات دارویی: مصرف همزمان برخی داروها می تواند اثربخشی قرص اورژانسی را کاهش دهد. این داروها شامل:
  • برخی داروهای ضد صرع (مانند کاربامازپین، فنی توئین، باربیتورات ها)
  • برخی آنتی بیوتیک ها (مانند ریفامپین و ریفابوتین)
  • برخی داروهای ضد قارچ
  • داروهای گیاهی مانند خار مریم
  • برخی داروهای کاهنده اسید معده (مانند امپرازول)

  در صورت مصرف هرگونه داروی دیگر، مشاوره با پزشک یا داروساز پیش از مصرف قرص اورژانسی ضروری است.

• استفاده مکرر و نزدیک به هم در یک سیکل قاعدگی: اگرچه در شرایط اضطراری می توان بیش از یک بار از قرص اورژانسی استفاده کرد، اما مصرف مکرر آن در یک سیکل قاعدگی می تواند اثربخشی را کاهش دهد و احتمال بارداری را افزایش دهد، زیرا تعادل هورمونی بدن به شدت مختل می شود.
• استفراغ یا اسهال شدید بلافاصله پس از مصرف: اگر فرد ظرف 2 ساعت پس از مصرف قرص اورژانسی دچار استفراغ شدید شود، ممکن است قرص به اندازه کافی جذب بدن نشده باشد و نیاز به مصرف دوز مجدد باشد. اسهال شدید نیز می تواند جذب دارو را تحت تأثیر قرار دهد. در این شرایط، مراجعه فوری به پزشک یا داروساز توصیه می شود.
• اگر تخمک گذاری و لقاح پیش از مصرف قرص رخ داده باشد: همانطور که قبلاً اشاره شد، قرص اورژانسی عمدتاً با جلوگیری از تخمک گذاری عمل می کند. اگر تخمک گذاری پیش از مصرف قرص اتفاق افتاده و لقاح اسپرم و تخمک نیز انجام شده باشد، قرص اورژانسی دیگر قادر به جلوگیری از بارداری نخواهد بود.

موارد منع مصرف و احتیاط های ویژه

با اینکه قرص اورژانسی یک راهکار حیاتی برای پیشگیری از بارداری ناخواسته است، اما مصرف آن برای همه افراد مناسب نیست و در برخی موارد خاص، منع مصرف یا احتیاط های ویژه ای دارد. عدم توجه به این موارد می تواند عوارض جدی به دنبال داشته باشد.

• بارداری قطعی یا مشکوک: اگر فرد از قبل باردار باشد یا به بارداری خود مشکوک باشد، نباید از قرص اورژانسی استفاده کند. این قرص بر بارداری های موجود بی تأثیر است و مصرف آن در این شرایط فایده ای ندارد.
• حساسیت به ترکیبات قرص: در صورت وجود سابقه حساسیت به لوونورژسترول، اولی پریستال استات یا هر یک از ترکیبات موجود در قرص، مصرف آن ممنوع است.
• بیماری های زمینه ای خاص: افرادی که به بیماری های خاصی مبتلا هستند، باید قبل از مصرف قرص اورژانسی با پزشک خود مشورت کنند. این بیماری ها شامل:
  • بیماری های کبدی شدید
  • فشار خون کنترل نشده و شدید
  • بیماری های قلبی-عروقی جدی
  • سابقه لخته خون (ترومبوز) در رگ ها
  • میگرن های خاص (به ویژه میگرن همراه با اورا)
  • انواع خاصی از سرطان (مانند سرطان های هورمونی سینه یا رحم)
  • آسم شدید

  این شرایط می توانند خطر بروز عوارض جانبی جدی را افزایش دهند.

• مصرف قرص اورژانسی در دوران شیردهی: استفاده از قرص اورژانسی در دوران شیردهی امکان پذیر است، اما باید با احتیاط و با مشورت پزشک صورت گیرد. در برخی موارد، ممکن است پزشک توصیه کند که برای مدت کوتاهی پس از مصرف قرص، شیردهی متوقف شود و شیر دوشیده شده دور ریخته شود.
• محدودیت سنی: در برخی کشورها، محدودیت های سنی برای دسترسی به قرص اورژانسی بدون نسخه وجود دارد (مثلاً زیر 17 سال با احتیاط و توصیه پزشکی).

یک نکته مهم برای رفع ابهام رایج: عبارت قرص اورژانسی برای مردان یک اصطلاح نادرست است. داروهای پیشگیری از بارداری اضطراری (قرص اورژانسی) برای استفاده زنان طراحی شده اند و هیچ داروی مشابهی با این مکانیسم برای پیشگیری اضطراری از بارداری در مردان وجود ندارد. این بخش از محتوای رقبا که به این موضوع اشاره کرده، اشتباه است و باید تصحیح شود.

گام های بعدی و اهمیت مشاوره پزشکی

مصرف قرص اورژانسی یک اقدام اضطراری است، اما پایان راه نیست. پس از مصرف، انجام برخی اقدامات و در صورت لزوم، مشاوره با پزشک برای اطمینان از سلامت و انتخاب روش های پیشگیری طولانی مدت، از اهمیت بالایی برخوردار است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

مراجعه به پزشک پس از مصرف قرص اورژانسی در چندین موقعیت توصیه می شود:

• در صورت تأخیر طولانی پریود یا مثبت شدن تست بارداری: اگر پریود بیش از یک هفته از زمان مورد انتظار به تأخیر افتاد، یا اگر تست بارداری (خانگی یا آزمایش خون) مثبت شد، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کرد تا وضعیت بارداری تأیید و اقدامات لازم صورت گیرد.
• برای انتخاب روش پیشگیری از بارداری دائمی و مناسب: قرص اورژانسی یک راهکار موقتی است. پزشک می تواند با توجه به شرایط سلامت، سبک زندگی و ترجیحات فردی، بهترین روش پیشگیری از بارداری منظم و مطمئن را پیشنهاد دهد (مانند قرص های ضد بارداری روتین، آی یودی، ایمپلنت، آمپول و…).
• برای بررسی عفونت های مقاربتی (STIs): قرص اورژانسی هیچ محافظتی در برابر عفونت های مقاربتی ایجاد نمی کند. اگر رابطه جنسی محافظت نشده بوده یا فرد در معرض خطر ابتلا به این عفونت ها قرار گرفته باشد، مراجعه به پزشک برای انجام آزمایش های غربالگری ضروری است.
• در صورت بروز عوارض جانبی شدید، طولانی یا غیرمعمول: اگر عوارضی مانند تهوع و استفراغ شدید، خونریزی غیرعادی و بسیار طولانی، دردهای شکمی شدید، تب یا هرگونه علامت نگران کننده دیگری پس از مصرف قرص اورژانسی رخ داد و با راهکارهای خانگی بهبود نیافت، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.

نکات مهم در صورت استفراغ قرص

یکی از مهم ترین نکاتی که باید به آن توجه داشت، وضعیت استفراغ پس از مصرف قرص است. اگر فردی کمتر از 2 ساعت پس از مصرف قرص اورژانسی دچار استفراغ شود، احتمال جذب کامل دارو توسط بدن بسیار پایین است. در این حالت:

• لزوم مصرف دوز مجدد: باید در اسرع وقت یک دوز جدید از قرص اورژانسی مصرف شود.
• توصیه به مشاوره فوری: بهتر است بلافاصله با پزشک یا داروساز مشورت شود تا راهنمایی های لازم در مورد دوز صحیح و نوع قرص مناسب ارائه گردد.

در نهایت، آگاهی و اقدام مسئولانه پس از مصرف قرص اورژانسی، نه تنها به حفظ سلامت جسمی کمک می کند، بلکه آرامش روانی را نیز به ارمغان می آورد و از نگرانی های بی مورد جلوگیری می کند.

سوالات متداول

آیا قرص اورژانسی از بیماری های مقاربتی جلوگیری می کند؟

خیر، قرص اورژانسی فقط برای پیشگیری از بارداری طراحی شده و هیچ محافظتی در برابر بیماری های مقاربتی (STIs) مانند کلامیدیا، سوزاک، سیفلیس یا HIV ارائه نمی دهد. برای جلوگیری از این بیماری ها، استفاده صحیح و مداوم از کاندوم ضروری است.

آیا می توان قرص اورژانسی را بیش از یک بار در یک سیکل مصرف کرد؟

بله، در شرایط اضطراری می توان بیش از یک بار در یک سیکل قاعدگی از قرص اورژانسی استفاده کرد، اما این کار به هیچ وجه توصیه نمی شود. مصرف مکرر قرص اورژانسی می تواند تعادل هورمونی بدن را به شدت بر هم بزند، اثربخشی آن را کاهش دهد و منجر به عوارض جانبی شدیدتر و نامنظمی های طولانی مدت در پریود شود. همواره باید به دنبال یک روش پیشگیری از بارداری منظم و مطمئن باشید.

چه مدت پس از مصرف قرص اورژانسی، پریود می شویم؟

زمان پریود شدن پس از مصرف قرص اورژانسی می تواند متغیر باشد. معمولاً اکثر افراد در حدود زمان مورد انتظار برای پریود بعدی خود، یا با کمی تأخیر (حدود 2 تا 7 روز) یا حتی کمی زودتر، پریود می شوند. این تغییرات به دلیل تأثیر هورمون های قرص بر چرخه قاعدگی طبیعی است. اگر پریود بیش از یک هفته به تأخیر افتاد، توصیه می شود تست بارداری انجام دهید.

آیا قرص اورژانسی باعث افزایش وزن می شود؟

به طور کلی، قرص اورژانسی به دلیل مصرف تنها یک بار (یا دو بار در یک دوز مشخص) و دوز بالای هورمونی، باعث افزایش وزن طولانی مدت نمی شود. نوسانات وزنی جزئی و موقتی ممکن است به دلیل احتباس آب در بدن رخ دهد که پس از چند روز برطرف می شود و نگرانی از بابت افزایش وزن دائمی وجود ندارد.

قیمت قرص اورژانسی چقدر است؟

قیمت قرص اورژانسی بسته به نوع قرص (لوونورژسترول یا اولی پریستال استات)، برند تولیدکننده و داروخانه ای که از آن خرید می کنید، متفاوت است. این قیمت ها می توانند در بازه های مختلفی قرار گیرند و بهتر است برای اطلاع دقیق از قیمت روز، به داروخانه های معتبر مراجعه شود. به خاطر داشته باشید که قرص های حاوی لوونورژسترول معمولاً بدون نسخه و با قیمت مناسب تر در دسترس هستند، در حالی که قرص اولی پریستال استات ممکن است گران تر بوده و نیاز به نسخه پزشک داشته باشد.

نتیجه گیری

قرص اورژانسی یک ابزار حیاتی و مهم در مواقعی است که نیاز به پیشگیری فوری از بارداری ناخواسته وجود دارد. این قرص با مداخله در فرآیندهای هورمونی بدن، عمدتاً با به تأخیر انداختن یا توقف تخمک گذاری، از بارداری جلوگیری می کند. هرچه مصرف قرص زودتر پس از رابطه جنسی محافظت نشده صورت گیرد، اثربخشی آن بیشتر خواهد بود و بهترین زمان مصرف آن در 24 ساعت اول است.

انواع مختلفی از قرص اورژانسی شامل لوونورژسترول (مانند تنسی و اووسیز) و اولی پریستال استات (مانند الا) با پنجره های زمانی و مکانیسم های عملکرد متفاوت وجود دارند. در موارد اضطراری، حتی می توان از قرص های ضد بارداری روتین LD و HD نیز استفاده کرد، هرچند اثربخشی کمتری دارند و عوارض جانبی بیشتری به همراه دارند. لازم به ذکر است که قرص اورژانسی ابزاری برای سقط جنین نیست و بر بارداری های تثبیت شده اثری ندارد.

آگاهی از عوارض جانبی موقتی و رایج مانند تهوع، سردرد و تغییر در سیکل قاعدگی، به مدیریت بهتر شرایط کمک می کند. مصرف صحیح و غیرمکرر قرص اورژانسی بر باروری آینده یا سلامت رحم تأثیر منفی نمی گذارد و باعث نازایی نمی شود. با این حال، استفاده مکرر از آن در یک سال توصیه نمی شود.

پس از مصرف قرص، توجه به تغییرات بدن و در صورت لزوم، انجام تست بارداری برای اطمینان از عدم بارداری ضروری است. همچنین، در صورت تأخیر طولانی در پریود، بروز عوارض جانبی شدید یا نیاز به انتخاب یک روش پیشگیری از بارداری منظم و طولانی مدت، مشاوره با پزشک متخصص زنان اکیداً توصیه می شود. این رویکرد آگاهانه و مسئولانه، به حفظ سلامت و آرامش خاطر کمک شایانی خواهد کرد.