نمونه دادخواست دعوای تقابل

وقتی در مقام دفاع از یک دعوای حقوقی قرار می گیرید و همزمان متوجه می شوید شما نیز از همان موضوع اصلی دعوا، مطالباتی از خواهان دارید، دعوای تقابل به شما این امکان را می دهد که نقش دفاعی صرف را کنار گذاشته و فعالانه به دنبال احقاق حق خود باشید. این ابزار قانونی، راهی موثر برای رسیدگی همزمان به اختلافات و جلوگیری از پیچیدگی های دادرسی است.

تصور کنید در میانه یک دعوای حقوقی هستید و ناگهان متوجه می شوید که شما نیز از طرف مقابل طلبکارید یا حقی دارید که از چشم قانون پنهان مانده است. اینجاست که حسِ یافتن راهی برای دفاعی فعال، به جای صرفاً واکنشی، در شما شعله ور می شود. نظام حقوقی ایران، با درک این نیاز، ابزاری قدرتمند را برای شما فراهم آورده است: دادخواست دعوای تقابل. این دادخواست، تنها یک برگه ی قضایی نیست، بلکه دریچه ای است به سوی احقاق کامل تر حقوق و جلوگیری از سرگردانی در راهروهای دادگستری. در این مسیر، آگاهی از مفهوم، شرایط و چگونگی تنظیم نمونه دادخواست دعوای تقابل، نه تنها به شما قدرت می بخشد، بلکه حس همراهی و اطمینان را در شما زنده می کند.

درک عمیق دعوای تقابل

وارد شدن به دنیای حقوق، گاهی شبیه به ورود به یک هزارتوی پیچیده است، اما با راهنمایی صحیح، هر پیچ و خمی قابل عبور می شود. دعوای تقابل یکی از همین مسیرهای حیاتی است که می تواند سرنوشت یک پرونده را به کلی تغییر دهد. هنگامی که یک فرد به عنوان خواهان، دعوایی را علیه شخص دیگری (خوانده) مطرح می کند، ممکن است خوانده نیز در ارتباط با همان موضوع یا منشاء، از خواهان دعوایی داشته باشد. در چنین شرایطی، خوانده می تواند به جای صرفاً دفاع کردن در برابر ادعاهای خواهان، خود نیز متقابلاً دعوایی را علیه خواهان مطرح کند. این عمل حقوقی، تحت عنوان دعوای تقابل شناخته می شود.

دعوای تقابل چیست؟ تعریف قانونی و کاربردی

به زبان ساده، دعوای تقابل، شکایتی است که خوانده یک دعوای اصلی، علیه خواهان همان دعوا مطرح می کند. هدف اصلی از طرح این دعوا، تنها دفاع در برابر ادعاهای خواهان نیست، بلکه خوانده به دنبال مطالبه ی حق خود یا جبران خسارتی است که از خواهان اصلی به او وارد شده است. این ابزار قانونی به خوانده این فرصت را می دهد که از حالت تدافعی خارج شده و فعالانه به دنبال حقوق خویش باشد.

مبنای قانونی دعوای تقابل را می توان در ماده ۱۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی یافت. این ماده به صراحت بیان می کند که: «خوانده می تواند در مقابل ادعای خواهان، دعوای متقابل اقامه کند. دعوای متقابل وقتی اقامه می شود که با دعوای اصلی ناشی از یک منشاء باشد یا ارتباط کامل با آن دعوا داشته باشد.» این ماده، سنگ بنای امکان طرح دعوای متقابل در نظام حقوقی ایران است و راه را برای احقاق عادلانه حقوق هموار می سازد.

تفاوت های کلیدی: دعوای تقابل در برابر سایر ابزارهای دفاعی

در نظام حقوقی، ابزارهای دفاعی گوناگونی برای خوانده وجود دارد که هر یک کاربرد و آثار خاص خود را دارند. درک تفاوت میان این ابزارها برای انتخاب استراتژی صحیح در دادرسی، امری حیاتی است.

• تفاوت با دفاع ماهوی: دفاع ماهوی صرفاً به رد ادعای خواهان می پردازد و هیچ ادعای جدیدی از سوی خوانده مطرح نمی شود. در دفاع ماهوی، خوانده تلاش می کند تا با ارائه دلایل و مستندات، نادرستی یا بی اعتباری ادعای خواهان را ثابت کند. اما در دعوای تقابل، خوانده علاوه بر دفاع، خود نیز یک دعوای جدید علیه خواهان مطرح کرده و از او مطالبه ی حقی را می نماید. این تفاوت جوهری، دعوای تقابل را به یک ابزار تهاجمی-دفاعی تبدیل می کند.
• تفاوت با دعوای اصلی مستقل: هر فردی می تواند دعوایی مستقل را علیه دیگری مطرح کند، اما دعوای تقابل دارای مزایای خاصی است که آن را از یک دعوای مستقل متمایز می سازد. مهم ترین مزیت، رسیدگی توأمان (همزمان) به هر دو دعوا توسط یک دادگاه است. این امر به صرفه جویی در زمان و هزینه دادرسی کمک شایانی می کند و از صدور احکام متناقض جلوگیری می نماید.
• تفاوت با سایر دعاوی طاری: در کنار دعوای تقابل، دعاوی طاری دیگری نیز در قانون آیین دادرسی مدنی پیش بینی شده اند که هر یک هدف خاصی را دنبال می کنند. به طور خلاصه، دعوای جلب ثالث به معنای وارد کردن شخص ثالثی به دعوا به درخواست یکی از طرفین است، دعوای ورود ثالث به معنای ورود شخص ثالث به دعوا به درخواست خود او، و دعوای اضافی به معنای اضافه کردن خواسته یا تغییر در آن است. دعوای تقابل، برخلاف این موارد، به معنای طرح یک دعوای جدید از سوی خوانده علیه خواهان اصلی است که با دعوای اصلی ارتباط کامل دارد.

چرا دعوای تقابل اهمیت دارد؟ مزایا و فواید

همانطور که هر ابزار قدرتمندی در دست ما می تواند مزایای بی شماری داشته باشد، دعوای تقابل نیز در نظام حقوقی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و فواید متعددی را به همراه دارد:

• کارایی دادرسی: رسیدگی توأمان به دو دعوای اصلی و متقابل، به معنای آن است که یک دادگاه و در یک فرآیند واحد، به تمامی اختلافات مربوط به یک منشأ واحد یا دارای ارتباط کامل رسیدگی می کند. این رویکرد، به صرفه جویی در زمان و هزینه دادرسی برای طرفین و نظام قضایی می انجامد. دیگر نیازی نیست که دو پرونده جداگانه تشکیل شود و طرفین در دو فرآیند دادرسی موازی شرکت کنند.
• جلوگیری از صدور احکام متناقض: وقتی دو دعوای مرتبط به صورت جداگانه و در دادگاه های مختلف (یا حتی در یک دادگاه اما در پرونده های مجزا) رسیدگی شوند، همواره این خطر وجود دارد که احکام صادره با یکدیگر در تعارض باشند. این تعارض می تواند موجب بی اعتمادی به نظام قضایی و ایجاد مشکلات حقوقی جدید برای طرفین شود. با طرح دعوای تقابل و رسیدگی یکپارچه، قاضی با نگاهی جامع به تمامی ابعاد اختلاف، رأیی صادر می کند که احتمال تناقض در آن به حداقل می رسد.
• احقاق کامل تر حقوق: دعوای تقابل به خوانده این فرصت را می دهد که نه تنها از حق خود دفاع کند، بلکه حقوقی را که احساس می کند از او سلب شده یا به او تعلق دارد، مطالبه نماید. این ابزار به خوانده قدرت می بخشد تا به جای منفعل بودن، فعالانه به دنبال احقاق کامل تر و جامع تر حقوق خود باشد و در نهایت، حس عدالت خواهی بیشتری را تجربه کند.

دعوای تقابل ابزاری استراتژیک در دست خوانده است که با هدف دفاع فعال و مطالبه ی همزمان حقوق، کارایی نظام دادرسی را افزایش داده و از صدور آرای متناقض جلوگیری می نماید.

شرایط قانونی و مهلت های حیاتی طرح دعوای تقابل

طرح دعوای تقابل، هرچند ابزاری قدرتمند است، اما مانند هر اقدام حقوقی دیگری، تابع شرایط و ضوابط خاصی است که عدم رعایت آن ها می تواند به بی نتیجه ماندن تلاش ها منجر شود. آشنایی با این شرایط، به شما کمک می کند تا با اطمینان خاطر بیشتری در این مسیر گام بردارید.

شرایط ماهوی دعوای تقابل (ارتباط کامل یا وحدت منشأ)

اساس پذیرش دعوای تقابل، وجود ارتباط قوی و منطقی با دعوای اصلی است. قانون گذار این ارتباط را در دو حالت «ارتباط کامل» یا «وحدت منشأ» تعریف می کند:

• ارتباط کامل: زمانی که دو دعوا به گونه ای به هم مرتبط باشند که رسیدگی به یکی از آن ها بدون در نظر گرفتن دیگری، ممکن است به صدور رأی ناقص یا حتی غیرمنصفانه منجر شود، گفته می شود که ارتباط کامل بین آن ها وجود دارد. برای مثال، اگر خواهان اصلی مطالبه ی وجه چک را کرده باشد و خوانده متقابلاً ادعا کند که چک به عنوان تضمین و به صورت امانی نزد خواهان بوده و وی از تعهد خود سرپیچی کرده است، این دو دعوا ارتباط کامل با یکدیگر دارند. رسیدگی جداگانه به آن ها می تواند منجر به این شود که یکی از طرفین، بدون در نظر گرفتن حقوق متقابل، به هدف خود برسد.
• وحدت منشأ: این وضعیت زمانی پیش می آید که هم دعوای اصلی و هم دعوای تقابل، از یک رویداد یا قرارداد مشترک سرچشمه گرفته باشند. به عنوان نمونه، اگر خواهان، دعوایی مبنی بر تحویل مبیع (مال فروخته شده) بر اساس یک قرارداد فروش را مطرح کند و خوانده (فروشنده) متقابلاً دعوایی را برای مطالبه ی الباقی ثمن (بهای معامله) همان قرارداد فروش اقامه کند، این دو دعوا دارای وحدت منشأ هستند. هر دو از یک قرارداد فروش واحد نشأت گرفته اند و رسیدگی توأمان به آن ها منطقی و کارآمد خواهد بود.

پیامد عدم وجود این شرایط بسیار مهم است. اگر دادگاه تشخیص دهد که بین دعوای تقابل و دعوای اصلی، نه ارتباط کامل وجود دارد و نه وحدت منشأ، آنگاه به دعوای تقابل به صورت مستقل و جداگانه در دادگاه صالح رسیدگی خواهد شد. این امر به معنای تشکیل پرونده ای جدید، پرداخت مجدد هزینه های دادرسی و طولانی شدن فرآیند است که هدف اصلی از طرح دعوای تقابل را از بین می برد.

مهلت قانونی طرح دعوای تقابل: فرصتی که نباید از دست داد!

یکی از مهم ترین و حساس ترین نکات در طرح دعوای تقابل، رعایت مهلت قانونی آن است. قانون گذار، مهلت مشخصی را برای این کار تعیین کرده تا از طولانی شدن بی مورد دادرسی و ایجاد اختلال در روند رسیدگی جلوگیری شود.

مهلت قانونی برای طرح دعوای تقابل، «تا پایان اولین جلسه دادرسی» است. این عبارت بسیار دقیق است و باید با حساسیت بالایی به آن توجه کرد. اولین جلسه دادرسی، جلسه ای است که برای رسیدگی به دعوای اصلی تشکیل می شود و در آن، طرفین فرصت ارائه توضیحات و دفاعیات اولیه را دارند. اگر خوانده دعوای اصلی، تا پایان این جلسه، دادخواست دعوای تقابل خود را تقدیم نکند، فرصت طلایی رسیدگی توأمان را از دست خواهد داد. عواقب تأخیر در طرح دعوای تقابل می تواند شامل موارد زیر باشد:

• عدم رسیدگی توأمان: دادگاه، دیگر دعوای تقابل را به صورت همزمان با دعوای اصلی رسیدگی نخواهد کرد.
• الزام به طرح دعوای مستقل: خوانده مجبور خواهد شد دعوای خود را به عنوان یک دعوای مستقل و جداگانه مطرح کند. این به معنای تشکیل پرونده ای جدید، پرداخت مجدد هزینه های دادرسی، ارجاع به شعبه ای دیگر (که ممکن است)، و در نتیجه، افزایش زمان و هزینه های دادرسی است.
• خطر صدور آرای متناقض: با رسیدگی جداگانه، خطر صدور دو رأی متناقض در مورد یک منشأ واحد یا ارتباط کامل، افزایش می یابد.

در برخی موارد استثنائی، ممکن است شرایط خاصی پیش آید که مهلت طرح دعوای تقابل را تحت تأثیر قرار دهد، اما اصل کلی همان «تا پایان اولین جلسه دادرسی» است و باید همواره مد نظر قرار گیرد. بنابراین، به محض دریافت ابلاغیه دعوای اصلی، باید با مشورت متخصصان حقوقی، وضعیت خود را بررسی کرده و در صورت لزوم، فوراً برای تنظیم و تقدیم دادخواست تقابل اقدام نمود تا این فرصت حیاتی از دست نرود.

صلاحیت دادگاه رسیدگی کننده

هنگامی که صحبت از دعوای تقابل می شود، یکی از سوالات مهم این است که کدام دادگاه باید به این دعوا رسیدگی کند. اصل کلی و منطقی در این زمینه بسیار روشن است:

• همان دادگاه رسیدگی کننده به دعوای اصلی: قانون گذار با هدف افزایش کارایی دادرسی و جلوگیری از پراکندگی پرونده ها، مقرر داشته است که دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوای تقابل، همان دادگاهی است که مشغول رسیدگی به دعوای اصلی است. این یعنی پرونده دعوای تقابل به همان شعبه ای ارجاع می شود که پرونده اصلی در آنجا در حال پیگیری است.

این رویکرد نه تنها باعث صرفه جویی در زمان و هزینه می شود، بلکه به قاضی امکان می دهد تا با دیدی جامع تر و با اطلاع کامل از تمامی ابعاد اختلاف، رأی مقتضی را صادر کند. تصور کنید اگر این امکان وجود نداشت و برای هر دو دعوا، باید دو دادگاه جداگانه تشکیل می شد؛ این وضعیت چه میزان از پیچیدگی و سردرگمی را به همراه داشت؟

پیامدهای طرح در دادگاه دیگر: اگر خوانده، دادخواست دعوای تقابل را به دادگاهی غیر از دادگاه رسیدگی کننده به دعوای اصلی ارائه دهد، دادگاه دریافت کننده، قرار عدم صلاحیت صادر و پرونده را به دادگاه صالح ارجاع خواهد داد. این امر خود باعث تأخیر در روند رسیدگی و اتلاف وقت و منابع می شود.

ویژگی های خواهان و خوانده در دعوای تقابل

در دعوای تقابل، نقش های حقوقی طرفین به گونه ای خاص جابجا می شود که درک آن برای جلوگیری از هرگونه اشتباه در تنظیم دادخواست، ضروری است:

• خواهان دعوای تقابل: در دعوای تقابل، شخصی که دادخواست را ارائه می دهد و مطالباتی را علیه طرف مقابل مطرح می کند، خوانده دعوای اصلی است. به عبارت دیگر، همان کسی که ابتدا علیه او شکایت شده بود، اکنون خود در مقام شاکی قرار می گیرد.
• خوانده دعوای تقابل: طرف مقابل در دعوای تقابل، یعنی کسی که اکنون در برابر ادعاهای جدید قرار می گیرد، خواهان دعوای اصلی است. او که ابتدا اقدام به طرح دعوا کرده بود، حالا باید در برابر ادعاهای متقابل دفاع کند.

این تغییر نقش ها، از اهمیت زیادی برخوردار است و باید در بخش خواهان و خوانده در فرم دادخواست به درستی مشخص شود تا دادگاه و طرفین، نسبت به جایگاه حقوقی یکدیگر دچار ابهام نشوند.

راهنمای گام به گام تنظیم دادخواست دعوای تقابل

تنظیم یک دادخواست حقوقی، به خصوص نمونه دادخواست دعوای تقابل، نیازمند دقت و شناخت کافی از ارکان و اجزای آن است. در این بخش، گام به گام با شما همراه می شویم تا با اصول نگارش یک دادخواست مؤثر آشنا شوید.

ارکان و اجزای اصلی دادخواست تقابل

هر دادخواستی، مجموعه ای از اطلاعات ضروری و اجزای مشخص است که باید به دقت تکمیل شود. دادخواست تقابل نیز از این قاعده مستثنی نیست:

• بخش خواهان: در این قسمت، باید نام و مشخصات کامل خوانده دعوای اصلی را وارد کنید. این شخص، کسی است که اکنون خواهان دعوای تقابل محسوب می شود و مطالباتی را علیه خواهان اولیه دارد. اطلاعاتی مانند نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس کامل و شغل از جمله مواردی است که باید درج شود.
• بخش خوانده: در این بخش، نوبت به درج نام و مشخصات کامل خواهان دعوای اصلی می رسد. او کسی است که اکنون باید در برابر دعوای تقابل دفاع کند. دقیقاً همان اطلاعاتی که برای خواهان ذکر شد، باید برای خوانده دعوای تقابل نیز درج گردد.
• خواسته دعوای تقابل: شاید مهم ترین بخش دادخواست، همین قسمت باشد. در اینجا باید نحوه بیان دقیق و حقوقی خواسته خود را به وضوح مشخص کنید. خواسته باید صریح، روشن و قابل مطالبه باشد. به عنوان مثال، اگر خواهان اصلی مطالبه وجه چک کرده و شما (خوانده دعوای اصلی و خواهان تقابل) مدعی هستید که چک به صورت امانی داده شده و باید مسترد شود، خواسته شما استرداد لاشه چک شماره… مورخ… عهده بانک… به انضمام کلیه خسارات قانونی از جمله هزینه دادرسی خواهد بود. دقت در نگارش خواسته، از هر اشتباهی در آینده جلوگیری می کند.
• دلایل و منضمات: این بخش، قلب اثبات ادعای شماست. در اینجا باید تمامی مستندات اثبات کننده ادعای خود را ذکر کنید. این مستندات باید با خواسته و شرح دادخواست شما در ارتباط کامل باشند. به عنوان مثال، اگر ادعای شما بر اساس یک قرارداد است، کپی مصدق قرارداد باید ضمیمه شود. اگر شهودی برای اثبات ادعای خود دارید، نام آن ها و توضیحات لازم را ذکر کنید (مانند استشهادیه). شماره کلاسه پرونده اصلی نیز باید به عنوان یکی از منضمات ذکر شود تا ارتباط دو دعوا مشخص گردد.
• شرح دادخواست: این بخش، جایی است که شما ماجرا را به صورت منطقی و مستدل روایت می کنید و مبانی حقوقی ادعای خود را توضیح می دهید. این توضیحات باید شفاف، کوتاه و بدون حاشیه باشند.

نکات کلیدی در نگارش شرح دادخواست تقابل

بخش شرح دادخواست، جایی است که شما باید داستان خود را به زبانی حقوقی و قانع کننده روایت کنید. رعایت نکات زیر، به اثربخشی بیشتر دادخواست شما کمک می کند:

• ارجاع به پرونده اصلی و شماره کلاسه: در ابتدای شرح، حتماً به دعوای اصلی و شماره کلاسه آن اشاره کنید. این کار به دادگاه کمک می کند تا ارتباط دو دعوا را بلافاصله درک کند. به عنوان مثال: احتراماً، در پاسخ به دعوای مطروحه از سوی خواهان محترم در پرونده کلاسه [شماره کلاسه]، به استحضار می رساند…
• بیان واضح ارتباط با دعوای اصلی: همانطور که پیشتر گفته شد، ارتباط کامل یا وحدت منشأ، شرط اصلی پذیرش دعوای تقابل است. بنابراین، در شرح خود باید به وضوح توضیح دهید که چگونه دعوای شما با دعوای اصلی مرتبط است. این توضیح می تواند با ذکر منشأ مشترک (مثلاً یک قرارداد واحد) یا ارتباط تنگاتنگ موضوعی باشد.
• استفاده از لحن حقوقی و رسمی: هرچند در این مقاله سعی شده تا با لحنی صمیمی با شما صحبت شود، اما در دادخواست رسمی، باید از لحن حقوقی و رسمی استفاده کنید. از اصطلاحات صحیح حقوقی بهره ببرید و از زیاده گویی یا استفاده از زبان محاوره پرهیز نمایید. جملات باید محکم و مستدل باشند.
• درخواست ضمایم و هزینه های دادرسی: در پایان شرح دادخواست، به صورت صریح درخواست کنید که تمامی ضمایم شما مورد مطالعه قرار گیرد و همچنین، مطالبه ی هزینه های دادرسی و خسارات احتمالی وارده (مانند حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی و…) از خواهان اصلی را درخواست نمایید.

هزینه های مربوط به دادخواست تقابل

هر اقدام حقوقی هزینه هایی را در بر دارد و دعوای تقابل نیز از این قاعده مستثنی نیست. آگاهی از این هزینه ها به شما کمک می کند تا برنامه ریزی مالی مناسبی داشته باشید:

• هزینه دادرسی: مانند هر دادخواست دیگری، برای دعوای تقابل نیز باید هزینه دادرسی پرداخت شود. این هزینه بر اساس تعرفه های قانونی و متناسب با ارزش خواسته شما (مالی یا غیرمالی بودن آن) تعیین می شود. این مبلغ باید از طریق دفاتر خدمات قضایی پرداخت گردد.
• هزینه تنظیم دادخواست (در صورت کمک گرفتن از متخصص): اگر برای تنظیم دادخواست از خدمات یک وکیل یا مشاور حقوقی استفاده کنید، باید حق الزحمه ای را بابت این خدمات پرداخت نمایید. البته در صورت پیروزی در دعوا، می توانید این هزینه را نیز از خوانده دعوای تقابل مطالبه کنید.
• هزینه های احتمالی دیگر: بسته به نوع دعوا، ممکن است هزینه های دیگری نیز شامل پرونده شود، مانند هزینه کارشناسی، هزینه نشر آگهی (در صورت مجهول المکان بودن خوانده)، یا هزینه های مربوط به تامین دلیل.

نمونه های کاربردی و کامل دادخواست دعوای تقابل

در این بخش، با چند نمونه دادخواست دعوای تقابل در موضوعات رایج آشنا می شویم. این نمونه ها به شما کمک می کنند تا ساختار و محتوای یک دادخواست تقابل را بهتر درک کنید و بتوانید آن را با شرایط پرونده خود تطبیق دهید. البته، توجه داشته باشید که هر پرونده ای ویژگی های خاص خود را دارد و همواره توصیه می شود برای تنظیم دادخواست دقیق و کامل، با یک وکیل متخصص مشورت نمایید.

نمونه ۱: دادخواست تقابل به خواسته مطالبه ثمن معامله

سناریو: فرض کنید ملکی را خریداری کرده اید و بخش زیادی از ثمن معامله را پرداخت کرده اید، اما فروشنده (خواهان اصلی) اکنون دعوایی مبنی بر عدم پرداخت کامل ثمن توسط شما مطرح کرده است. در حالی که شما مدعی هستید مبیع (مال فروخته شده) به صورت کامل به شما تحویل داده نشده یا دارای نقص است. در این شرایط، شما می توانید دعوای تقابل را برای مطالبه ی تحویل کامل مبیع یا جبران نقص آن مطرح کنید.

فرم نمونه (شرح):

1. خواهان: (مشخصات کامل شما به عنوان خریدار و خوانده دعوای اصلی)
2. خوانده: (مشخصات کامل فروشنده به عنوان خواهان دعوای اصلی)
3. خواسته دعوای تقابل: مطالبه تحویل کامل مبیع (یا جبران نقص مبیع) موضوع قرارداد فروش شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد] و همچنین پرداخت خسارات دادرسی.
4. دلایل و منضمات: کپی مصدق قرارداد فروش، کپی مصدق مستندات پرداخت ثمن، استشهادیه (در صورت وجود نقص در مبیع یا عدم تحویل)، شماره کلاسه پرونده اصلی.
5. شرح دادخواست:

   ریاست محترم دادگاه [نام دادگاه]

   با سلام و احترام،

   در پاسخ به دعوای مطروحه از سوی آقای/خانم [نام خواهان اصلی] در پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده اصلی] به خواسته مطالبه ثمن، به استحضار می رساند اینجانب [نام شما] به موجب قرارداد فروش شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد]، اقدام به خرید [نوع مبیع، مثلاً یک واحد آپارتمان] از خواهان محترم نموده ام. بخش اعظم ثمن معامله طبق مستندات پیوست، پرداخت گردیده است. اما علیرغم ایفای تعهدات قراردادی از جانب اینجانب، خواهان محترم تا کنون از تحویل کامل و بی نقص مبیع خودداری نموده اند (یا مبیع را با نقصی فاحش تحویل داده اند). نظر به ارتباط کامل دعوای اصلی با دعوای تقابل حاضر که هر دو ناشی از یک قرارداد واحد هستند، مستنداً به ماده ۱۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای صدور حکم بر محکومیت خوانده دعوای تقابل (خواهان دعوای اصلی) به تحویل کامل مبیع [نوع مبیع] و جبران کلیه خسارات دادرسی و حق الوکاله وکیل مورد استدعاست.

نمونه ۲: دادخواست تقابل به خواسته اثبات مالکیت

سناریو: فرض کنید شما سال ها است که در ملکی ساکن هستید و آن را به نحو قانونی خریداری کرده اید، اما سند رسمی به دلایلی هنوز به نام شما منتقل نشده است. اکنون مالک قبلی یا وارثان او (خواهان اصلی)، دعوای خلع ید یا اثبات مالکیت علیه شما مطرح کرده اند. در این شرایط، شما می توانید متقابلاً دعوای تقابل اثبات مالکیت خود را مطرح کنید تا حقوق خود را به صورت رسمی تثبیت نمایید.

فرم نمونه (شرح):

1. خواهان: (مشخصات کامل شما به عنوان متصرف/خریدار و خوانده دعوای اصلی)
2. خوانده: (مشخصات کامل خواهان دعوای اصلی که مدعی مالکیت است)
3. خواسته دعوای تقابل: اثبات مالکیت اینجانب نسبت به پلاک ثبتی [شماره پلاک] فرعی از [شماره اصلی] واقع در [آدرس ملک] و همچنین پرداخت خسارات دادرسی.
4. دلایل و منضمات: کپی مصدق مبایعه نامه (در صورت خرید)، کپی مصدق استشهادیه محلی، گواهی عدم حضور در دفترخانه (در صورت عدم انتقال سند از سوی فروشنده)، فیش های پرداخت عوارض و قبوض (به نام شما)، شماره کلاسه پرونده اصلی.
5. شرح دادخواست:

   ریاست محترم دادگاه [نام دادگاه]

   با سلام و احترام،

   در پاسخ به دعوای خلع ید/اثبات مالکیت مطروحه از سوی آقای/خانم [نام خواهان اصلی] در پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده اصلی]، به استحضار می رساند اینجانب [نام شما] سالیان متمادی است که به موجب [مبنای تصرف، مثلاً مبایعه نامه عادی مورخ …] مالک و متصرف پلاک ثبتی مذکور می باشم. کلیه اقدامات قانونی برای انتقال سند انجام شده یا به دلایلی خارج از اراده اینجانب، ناتمام مانده است. خواهان دعوای اصلی هیچگونه حق مالکیتی بر این ملک نداشته و صرفاً به دلیل [دلیل ادعای خواهان اصلی] ادعایی واهی را مطرح کرده است. نظر به ارتباط کامل دعوای اصلی و دعوای تقابل حاضر، مستنداً به ماده ۱۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای صدور حکم بر اثبات مالکیت اینجانب نسبت به ملک مذکور و محکومیت خوانده دعوای تقابل به پرداخت کلیه خسارات دادرسی مورد استدعاست.

نمونه ۳: دادخواست تقابل به خواسته مطالبه خسارت (ناشی از تقصیر خواهان اصلی)

سناریو: فرض کنید خواهان اصلی، دعوایی برای مطالبه خسارت از شما مطرح کرده است (مثلاً در یک تصادف رانندگی یا یک قرارداد). اما شما معتقدید که بخش عمده ای از خسارت یا حتی تمام آن، ناشی از تقصیر خود خواهان اصلی بوده و حتی به دلیل تقصیر او، خود شما نیز متضرر شده اید. در این حالت، می توانید دعوای تقابل برای مطالبه خسارت وارده به خودتان را مطرح کنید.

فرم نمونه (شرح):

1. خواهان: (مشخصات کامل شما به عنوان خوانده دعوای اصلی و مدعی خسارت)
2. خوانده: (مشخصات کامل خواهان اصلی)
3. خواسته دعوای تقابل: مطالبه خسارت وارده به اینجانب ناشی از تقصیر خوانده دعوای تقابل به مبلغ [مبلغ مورد مطالبه] ریال با جلب نظر کارشناس، و همچنین پرداخت خسارات دادرسی.
4. دلایل و منضمات: گزارش کارشناسی (در صورت وجود)، مستندات اثبات خسارت وارده به شما (فاکتور تعمیرات، مدارک پزشکی و غیره)، استشهادیه، شماره کلاسه پرونده اصلی.
5. شرح دادخواست:

   ریاست محترم دادگاه [نام دادگاه]

   با سلام و احترام،

   در پاسخ به دعوای مطالبه خسارت مطروحه از سوی آقای/خانم [نام خواهان اصلی] در پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده اصلی]، به استحضار می رساند که اگرچه وقوع [رویداد منجر به خسارت، مثلاً تصادف یا عدم انجام تعهد] مورد تأیید است، اما مسئولیت اصلی و عامل بروز بخش عمده ای از خسارات وارده، شخص خواهان اصلی بوده است. طبق دلایل و مستندات پیوست (مثلاً گزارش کارشناسی تصادف/عدم همکاری در انجام تعهد)، [توضیح دهید چگونه تقصیر خواهان منجر به خسارت شده است]. به دلیل این تقصیر، اینجانب نیز متحمل خساراتی به مبلغ [مبلغ خسارت وارده به شما] ریال گردیده ام که [توضیح مختصر در مورد نوع خسارت]. نظر به ارتباط کامل دعوای اصلی با دعوای تقابل حاضر، مستنداً به ماده ۱۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای صدور حکم بر محکومیت خوانده دعوای تقابل به پرداخت خسارات وارده به اینجانب و کلیه خسارات دادرسی مورد استدعاست.

در تنظیم دادخواست تقابل، دقت در بیان خواسته و ارتباط آن با دعوای اصلی، کلید موفقیت در احقاق حقوق است.

نمونه ۴: دادخواست تقابل به خواسته تخلیه / تمدید اجاره (از سوی مستأجر)

سناریو: فرض کنید شما مستاجر یک ملک هستید و مالک (خواهان اصلی) دعوای تخلیه ملک را علیه شما مطرح کرده است. اما شما به دلایلی موجه، مانند عدم ایفای تعهدات مالی یا قراردادی از سوی مالک (مانند عدم بازگرداندن ودیعه در موعد مقرر، یا عدم انجام تعمیرات اساسی)، حق تمدید اجاره را برای خود قائل هستید یا تخلیه ملک را منوط به انجام تعهدات مالک می دانید. در این شرایط، می توانید دعوای تقابل برای مطالبه حقوق خود را مطرح کنید.

فرم نمونه (شرح):

1. خواهان: (مشخصات کامل شما به عنوان مستأجر و خوانده دعوای اصلی)
2. خوانده: (مشخصات کامل مالک به عنوان خواهان دعوای اصلی)
3. خواسته دعوای تقابل: تمدید قرارداد اجاره شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد] یا محکومیت خوانده دعوای تقابل به استرداد کامل مبلغ ودیعه به انضمام خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ [تاریخ سررسید] تا یوم الاجرا، و همچنین پرداخت خسارات دادرسی.
4. دلایل و منضمات: کپی مصدق قرارداد اجاره، کپی مصدق رسید پرداخت ودیعه، اظهارنامه ارسالی به مالک (در صورت وجود)، استشهادیه (در صورت عدم انجام تعمیرات)، شماره کلاسه پرونده اصلی.
5. شرح دادخواست:

   ریاست محترم دادگاه [نام دادگاه]

   با سلام و احترام،

   در پاسخ به دعوای تخلیه مطروحه از سوی آقای/خانم [نام خواهان اصلی] در پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده اصلی]، به استحضار می رساند اینجانب [نام شما] به عنوان مستأجر ملک مذکور، همواره به تعهدات قراردادی خود پایبند بوده ام. اما متاسفانه خواهان محترم (مالک) از ایفای تعهدات خود، از جمله [ذکر تعهد انجام نشده، مثلاً: استرداد مبلغ ودیعه در موعد مقرر یا انجام تعمیرات اساسی ساختمان] خودداری نموده اند. عدم استرداد ودیعه، عملاً امکان یافتن ملک جایگزین را از اینجانب سلب نموده و موجبات ورود خسارت را فراهم آورده است. نظر به ارتباط کامل دعوای اصلی با دعوای تقابل حاضر که هر دو ناشی از قرارداد اجاره واحد هستند، مستنداً به ماده ۱۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای صدور حکم بر [توضیح خواسته، مثلاً: الزام خوانده دعوای تقابل به تمدید اجاره/استرداد ودیعه با احتساب خسارت تأخیر تأدیه] و محکومیت ایشان به پرداخت کلیه خسارات دادرسی مورد استدعاست.

نمونه ۵: دادخواست تقابل به خواسته استرداد لاشه چک

سناریو: فرض کنید چکی را به عنوان تضمین یا امانت به شخصی (خواهان اصلی) داده اید و اکنون او دعوایی برای مطالبه وجه همان چک مطرح کرده است، در حالی که شرایط استفاده از چک فراهم نیست یا تعهد اصلی شما انجام شده و چک باید به شما بازگردانده شود. در این شرایط، می توانید دعوای تقابل برای استرداد لاشه چک را مطرح کنید.

فرم نمونه (شرح):

1. خواهان: (مشخصات کامل شما به عنوان صادرکننده چک و خوانده دعوای اصلی)
2. خوانده: (مشخصات کامل گیرنده چک و خواهان دعوای اصلی)
3. خواسته دعوای تقابل: استرداد لاشه چک شماره [شماره چک] مورخ [تاریخ چک] عهده بانک [نام بانک] به مبلغ [مبلغ چک] ریال، و همچنین پرداخت کلیه خسارات قانونی از جمله هزینه دادرسی.
4. دلایل و منضمات: کپی مصدق مدارک اثبات امانی بودن یا تضمینی بودن چک (مانند قرارداد اصلی، توافق نامه، استشهادیه)، گواهی انجام تعهد (در صورت وجود)، شماره کلاسه پرونده اصلی.
5. شرح دادخواست:

   ریاست محترم دادگاه [نام دادگاه]

   با سلام و احترام،

   در پاسخ به دعوای مطالبه وجه چک مطروحه از سوی آقای/خانم [نام خواهان اصلی] در پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده اصلی]، به استحضار می رساند چک شماره [شماره چک] مورخ [تاریخ چک]، صرفاً به عنوان [ذکر دلیل صدور چک، مثلاً تضمین حسن انجام کار یا امانت] در اختیار خواهان محترم قرار گرفته است. [توضیح دهید که چرا اکنون خواهان حق مطالبه وجه چک را ندارد، مثلاً: تعهد اصلی توسط اینجانب به طور کامل ایفا گردیده است و هیچگونه طلبی از این بابت وجود ندارد، یا شرایط استفاده از چک به عنوان تضمین، محقق نشده است.] مستنداً به دلایل و مدارک پیوست، خواهان دعوای اصلی، هیچگونه استحقاقی برای مطالبه وجه این چک نداشته و می بایست لاشه چک را به اینجانب مسترد نماید. نظر به ارتباط کامل و وحدت منشأ دعوای اصلی با دعوای تقابل حاضر، مستنداً به ماده ۱۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای صدور حکم بر محکومیت خوانده دعوای تقابل به استرداد لاشه چک مذکور و پرداخت کلیه خسارات دادرسی مورد استدعاست.

نتیجه گیری

در پیچیدگی های نظام حقوقی، دعوای تقابل همچون پلی است که به خوانده فرصت می دهد تا از حالت دفاعی صرف خارج شده و با عزمی راسخ، به دنبال احقاق حقوق از دست رفته یا مورد تهدید خود باشد. همانطور که سفر در مسیر قانونی گاهی دشوار و پرچالش به نظر می رسد، آشنایی با ابزارهای قدرتمندی همچون نمونه دادخواست دعوای تقابل، نه تنها مسیر را روشن تر می کند، بلکه حس اطمینان و توانمندی را به فرد می بخشد.

اهمیت استراتژیک دعوای تقابل در کارایی دادرسی، جلوگیری از صدور احکام متناقض و در نهایت، احقاق کامل تر حقوق، بی بدیل است. اما باید به یاد داشت که این ابزار، همچون شمشیری دو لبه، نیازمند دقت، آگاهی و تسلط بر مبانی قانونی است. رعایت دقیق شرایط ماهوی و شکلی، به خصوص مهلت حیاتی طرح دادخواست تا پایان اولین جلسه دادرسی، از ضروریات موفقیت در این مسیر است.

با توجه به ظرافت های قانونی و اهمیت فراوان تنظیم صحیح دادخواست، تاکید می شود که در مراحل تهیه و طرح دعوای تقابل، از مشاوره تخصصی وکلای مجرب بهره مند شوید. یک وکیل کارآزموده می تواند با تحلیل دقیق پرونده، بهترین استراتژی را برای شما تدوین کرده و با تنظیم دقیق دادخواست، از حقوق شما به بهترین شکل ممکن دفاع کند. حضور یک متخصص در کنار شما، به معنای برداشتن گام هایی محکم و هدفمند در مسیر عدالت خواهی است، تا در نهایت به نتیجه ای مطلوب و عادلانه دست یابید.