نمونه دادخواست عدم انجام تعهد قراردادی

وقتی قراردادی منعقد می شود، انتظار می رود هر دو طرف به تعهدات خود عمل کنند. اما گاهی اوقات، یکی از طرفین از ایفای وظایفش سر باز می زند. در چنین شرایطی، نیاز به یک نمونه دادخواست عدم انجام تعهد قراردادی احساس می شود تا بتوان حقوق پایمال شده را از طریق مراجع قانونی پیگیری کرد. این مسیر حقوقی می تواند پیچیده به نظر برسد، اما با آگاهی و ابزارهای مناسب، احقاق حق میسر است و فرد می تواند با تکیه بر چارچوب های قانونی، به دفاع از حقوق خود برخیزد و طرف مقابل را به رعایت مفاد قرارداد ملزم کند. این مقاله راهنمایی جامع برای درک این فرایند و توانمندسازی افراد برای پیگیری حقوقی است.

در بسیاری از روابط حقوقی و اقتصادی، تعهدات قراردادی ستون فقرات همکاری ها و تبادلات را تشکیل می دهند. از یک قرارداد ساده خرید و فروش کالا گرفته تا توافقات پیچیده ساخت وساز، هر یک از طرفین، وظایف و مسئولیت هایی را بر عهده می گیرند. این مسئولیت ها به نوعی پیمان و تعهد محسوب می شوند که انتظار می رود در زمان مقرر و با کیفیت توافق شده به اجرا درآیند. اما سرپیچی از این تعهدات، می تواند تبعات جدی برای طرفین و حتی برای کل فضای اقتصادی یک جامعه به همراه داشته باشد.

تخلف از تعهدات قراردادی تنها به معنای نقض یک توافق نیست؛ بلکه می تواند به از دست رفتن زمان، سرمایه، فرصت ها و حتی اعتبار اشخاص منجر شود. در چنین بزنگاه هایی، آشنایی با ابزارهای قانونی برای احقاق حقوق، اهمیت حیاتی پیدا می کند. یکی از مؤثرترین این ابزارها، دادخواست عدم انجام تعهد قراردادی است. درک درست این مفهوم، انواع دادخواست های مرتبط با آن و مراحل عملی تنظیم و پیگیری، می تواند راهگشای بسیاری از افرادی باشد که خود را در چنین مخمصه ای گرفتار می بینند.

این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی، ابتدا به مفهوم تعهدات قراردادی و پیامدهای عدم ایفای آن ها می پردازد. سپس، اقدامات لازم پیش از طرح دعوا را تشریح کرده و انواع دادخواست های مرتبط (الزام به انجام تعهد، مطالبه خسارت و فسخ قرارداد) را با ارائه نمونه های عملی بررسی می کند. در نهایت، مراحل پیگیری دادخواست و نکات حقوقی مهمی که می تواند در این مسیر یاری گر باشد، شرح داده خواهد شد. این سفر حقوقی، از درک مبانی تا اجرای حکم، می تواند برای هر فردی که با چالش عدم انجام تعهد قراردادی روبروست، مفید و روشنگر باشد.

درک عدم انجام تعهد قراردادی و مبانی حقوقی آن

تعهد قراردادی به معنای وظیفه یا الزامی است که به موجب یک قرارداد یا توافق قانونی، بر عهده یکی از طرفین قرار می گیرد تا کاری را انجام دهد، از انجام کاری خودداری کند، یا مال مشخصی را منتقل نماید. این تعهدات مبنای روابط حقوقی هستند و ضمانت اجرای آنها، اعتبار قراردادها را حفظ می کند.

تعهد قراردادی چیست و انواع آن

تعهدات قراردادی را می توان از ابعاد مختلف دسته بندی کرد. درک این دسته بندی ها به تفکیک و تحلیل بهتر هر تعهد کمک می کند:

1. تعهدات اصلی و فرعی: تعهدات اصلی، هسته و ماهیت اصلی قرارداد را تشکیل می دهند؛ برای مثال در قرارداد خرید و فروش، تعهد به تحویل کالا و پرداخت ثمن، تعهد اصلی است. تعهدات فرعی، مکمل تعهدات اصلی هستند و غالباً در راستای تضمین اجرای بهتر آن ها قرار می گیرند، مانند تعهد به بسته بندی خاص کالا.
2. تعهدات مالی و غیرمالی: تعهد مالی، تعهدی است که موضوع آن مال یا وجه نقد است، مانند تعهد به پرداخت اجاره بها یا تحویل یک ملک. تعهدات غیرمالی، تعهداتی هستند که موضوع آنها مال نیست، بلکه انجام یا عدم انجام یک عمل خاص است، نظیر تعهد به آموزش یک مهارت یا تعهد به عدم افشای اطلاعات.
3. تعهد به نتیجه و تعهد به وسیله: در تعهد به نتیجه، متعهد ملزم است که حتماً نتیجه مشخصی را حاصل کند، مثلاً ساخت یک ساختمان با مشخصات معین. اما در تعهد به وسیله، متعهد صرفاً ملزم به به کارگیری تمام تلاش و وسایل متعارف برای رسیدن به یک هدف است، بدون اینکه تضمینی برای حصول نتیجه بدهد، مانند تعهد یک پزشک به معالجه بیمار (نه تضمین بهبودی قطعی).

مفهوم عدم انجام تعهد و ارکان آن

عدم انجام تعهد قراردادی زمانی محقق می شود که یکی از طرفین قرارداد، با وجود فرارسیدن موعد مقرر و امکان ایفای تعهد، از انجام آن خودداری کند. این مفهوم با فسخ یا بطلان قرارداد متفاوت است؛ در فسخ، قرارداد به دلیل وجود یک خیار قانونی یا توافق طرفین پایان می یابد، و در بطلان، قرارداد از اساس فاقد اعتبار قانونی بوده است.

برای تحقق عدم ایفای تعهد و امکان طرح دعوا، باید شرایط مشخصی وجود داشته باشد:

• انقضای مهلت: ابتدا باید مهلت مشخصی که برای انجام تعهد در قرارداد تعیین شده، به پایان رسیده باشد. قبل از انقضای مهلت، امکان طرح دعوای الزام به انجام تعهد وجود ندارد.
• عدم وجود قوه قاهره: عدم انجام تعهد نباید ناشی از یک عامل خارج از اراده متعهد (فورس ماژور) باشد که امکان ایفای تعهد را سلب کرده است.
• عدم استناد به حق حبس: متعهد نباید به درستی به حق حبس استناد کرده باشد. حق حبس به یکی از طرفین قرارداد امکان می دهد تا زمانی که طرف مقابل تعهد خود را انجام نداده، او نیز از انجام تعهدش خودداری کند.
• امکان ایفای تعهد: در زمان طرح دعوای الزام به انجام تعهد، باید همچنان امکان ایفای تعهد برای متعهد وجود داشته باشد. اگر تعهد به طور کلی منتفی شده باشد (مثلاً مبیع از بین رفته باشد)، تنها می توان مطالبه خسارت یا فسخ قرارداد را درخواست کرد.

مبانی قانونی عدم انجام تعهد

قانون مدنی ایران، چارچوب اصلی ضمانت اجرای عدم انجام تعهد را فراهم می کند. آگاهی از این مواد قانونی برای تنظیم و پیگیری یک نمونه دادخواست عدم انجام تعهد قراردادی ضروری است:

• ماده ۲۲۱ قانون مدنی: «اگر کسی تعهد اقدام به امری را بکند یا تعهد عدم اقدام به امری را بنماید در صورت تخلف، مسئول خسارت طرف مقابل است مشروط بر اینکه جبران خسارت تصریح شده و یا تعهد عرفاً به منزله تصریح به جبران خسارت باشد یا طبق قانون موجب مسئولیت باشد.» این ماده، اساس مطالبه خسارت را بنا می نهد.
• ماده ۲۲۲ قانون مدنی: «در صورت عدم ایفاء تعهد با رعایت ماده ۲۲۱ حاکم می تواند به کسی که تعهد به نفع او شده است اجازه دهد که خود او عمل را انجام دهد و متخلف را محکوم به تأدیه مخارج آن نماید.» این ماده امکان الزام به انجام تعهد توسط خود متعهدله را فراهم می کند.
• ماده ۲۲۳ قانون مدنی: «هر معامله ای که واقع شده باشد محمول بر صحت است مگر اینکه فساد آن ثابت شود.» این اصل کلی، مبنای اعتبار قراردادهاست.
• ماده ۲۲۶ قانون مدنی: «در مورد عدم ایفاء تعهدات از طرف یکی از متعاملین طرف دیگر نمی تواند ادعای خسارت نماید مگر اینکه برای ایفاء تعهد مدت معینی مقرر شده و مدت مزبور منقضی شده باشد و اگر برای ایفاء تعهد مدتی مقرر نبوده طرف وقتی می تواند ادعای خسارت نماید که اختیار موقع انجام با او بوده و ثابت نماید که انجام را مطالبه کرده است.» این ماده به لزوم انقضای مهلت و مطالبه انجام تعهد اشاره دارد.
• ماده ۲۲۷ قانون مدنی: «متخلف از تعهد وقتی محکوم به تأدیه خسارت می شود که نتواند ثابت نماید که عدم ایفاء به واسطه علت خارجی بوده است که نمی توان مربوط به او نمود.» این ماده به بحث فورس ماژور و شرایط عدم مسئولیت متعهد می پردازد.
• ماده ۲۲۸ قانون مدنی: «در صورتی که موضوع تعهد تأدیه وجه نقدی باشد حاکم می تواند با رعایت ماده ۲۲۱ مدیون را به جبران خسارت حاصله از تأخیر تأدیه دین محکوم نماید.» این ماده به طور خاص به خسارت تأخیر تأدیه در تعهدات پولی می پردازد.
• ماده ۲۲۹ قانون مدنی: «اگر متعهد به واسطه حادثه ای که دفع آن از اختیار او خارج است نتواند از عهده تعهد خود برآید محکوم به تأدیه خسارت نخواهد بود.» این ماده نیز مکمل ماده ۲۲۷ در خصوص فورس ماژور است.

همچنین مواد ۱۹۸، ۲۱۸، ۲۱۹، ۲۲۰ و ۲۴۰ قانون آیین دادرسی مدنی، نحوه طرح دعوا، اثبات آن، و شرایط مطالبه خسارت و سایر جزئیات اجرایی را تشریح می کنند. شناخت این مواد به فرد کمک می کند تا مسیر قانونی خود را با اطمینان بیشتری بپیماید.

اقدامات پیش از طرح دادخواست (اهمیت و نحوه انجام)

پیش از آنکه فرد به دادگاه مراجعه کرده و یک نمونه دادخواست عدم انجام تعهد قراردادی را مطرح کند، لازم است مراحلی را طی نماید که نه تنها اعتبار قانونی اقدامات بعدی را افزایش می دهد، بلکه گاهی اوقات می تواند به حل مسالمت آمیز اختلاف و جلوگیری از ورود به فرآیند زمان بر و پرهزینه قضایی منجر شود.

ارسال اظهارنامه رسمی

ارسال اظهارنامه رسمی به طرف مقابل، یکی از مهمترین اقدامات پیش دادرسی است. این عمل چندین کارکرد حقوقی و عملی دارد:

• اتمام حجت و اخطار رسمی: اظهارنامه به طور رسمی به طرف مقابل اعلام می کند که وی از انجام تعهد خود قصور کرده و زمان ایفای آن فرا رسیده است. این به نوعی اتمام حجت است و نشان می دهد که فرد خواهان جدی در پیگیری حقوق خود است.
• ثبت رسمی مطالبات: متن اظهارنامه در مراجع رسمی ثبت می شود و مدرکی معتبر برای اثبات این موضوع است که فرد خواهان، در تاریخ مشخصی، انجام تعهد را از طرف مقابل مطالبه کرده است. این امر به ویژه برای اثبات مطالبه انجام تعهد مطابق ماده ۲۲۶ قانون مدنی حائز اهمیت است.
• شروع زمان محاسبه خسارت: در برخی موارد، مانند خسارت تأخیر تأدیه، زمان محاسبه خسارت از تاریخ مطالبه رسمی تعهد آغاز می شود که ارسال اظهارنامه یکی از راه های اثبات این تاریخ است.
• فرصت جبران: اظهارنامه به طرف مقابل فرصت می دهد تا پیش از طرح دعوا در دادگاه، به تعهد خود عمل کند و از بروز اختلافات بیشتر جلوگیری شود.

نحوه تنظیم و ارسال اظهارنامه

تنظیم اظهارنامه باید دقیق و مستدل باشد. در متن اظهارنامه باید اطلاعات زیر قید شود:

• مشخصات کامل فرستنده (اظهارکننده) و گیرنده (مخاطب).
• شرح دقیق قرارداد و تعهداتی که نقض شده اند.
• ذکر تاریخ انقضای تعهد (در صورت وجود).
• مطالبه صریح انجام تعهد یا جبران خسارت.
• تعیین مهلت معقول برای ایفای تعهد (اختیاری).
• ذکر این نکته که در صورت عدم ایفای تعهد، اقدامات قانونی پیگیری خواهد شد.

اظهارنامه باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا دادگستری ارسال شود.

جمع آوری اسناد و مدارک لازم

قوت و ضعف یک دادخواست عدم انجام تعهد قراردادی، رابطه مستقیمی با اسناد و مدارک پشتیبان آن دارد. این مدارک، دلایل و مستندات فرد خواهان را تشکیل می دهند و نقش حیاتی در اثبات ادعا در دادگاه دارند.

مدارک ضروری شامل موارد زیر است:

• اصل قرارداد و ضمائم آن: مهم ترین مدرک، قرارداد اصلی و هرگونه متمم، الحاقیه یا توافق نامه جانبی است که مفاد تعهدات را مشخص می کند.
• اسناد اثبات عدم انجام تعهد: این اسناد می تواند شامل موارد متنوعی باشد، از جمله:
  • گواهی عدم تحویل مبیع یا خدمت از سوی مراجع ذی صلاح.
  • گزارش کارشناسی مبنی بر عدم تکمیل یا نقص در انجام کار.
  • شهادت شهود (در صورت وجود و امکان).
  • مکاتبات، ایمیل ها یا پیام هایی که حاکی از عدم پاسخگویی یا امتناع متعهد است.
  • اسناد بانکی که نشان می دهد پرداخت های مربوط به تعهد از سوی خواهان انجام شده است، اما تعهد مقابل ایفا نشده.
• اسناد اثبات خسارات وارده: اگر فرد خواهان، علاوه بر الزام به انجام تعهد، مطالبه خسارت نیز دارد، باید مدارک مربوط به آن را نیز جمع آوری کند:
  • فاکتورها و رسیدهای هزینه های اضافی که به دلیل عدم انجام تعهد تحمیل شده است.
  • گواهی بانکی برای اثبات خسارت تأخیر تأدیه (در صورت تعهد مالی).
  • نظر کارشناس رسمی دادگستری در خصوص برآورد میزان خسارت وارده.
  • مدارکی که نشان دهنده از دست رفتن فرصت های سودآور (عدم النفع) باشد.
• اظهارنامه های ارسالی و پاسخ های احتمالی: کپی اظهارنامه هایی که پیشتر ارسال شده و هرگونه پاسخ دریافتی، به عنوان مدرک اثبات مطالبه و اتمام حجت، ضروری است.

جمع آوری دقیق و کامل این مدارک، گام نخست برای موفقیت در دعوای حقوقی و احقاق حقوق فرد محسوب می شود.

انواع دادخواست های مربوط به عدم انجام تعهد قراردادی و نحوه تنظیم

زمانی که فرد با عدم انجام تعهد قراردادی روبرو می شود، بسته به شرایط خاص قرارداد و خواسته ای که از دادگاه دارد، می تواند یکی از سه نوع اصلی دادخواست را مطرح کند: الزام به انجام تعهد، مطالبه خسارت، یا فسخ قرارداد. گاهی اوقات نیز ترکیبی از این خواسته ها مورد نظر است.

دادخواست الزام به انجام تعهد

این دادخواست مناسب زمانی است که فرد خواهان، در وهله اول، به دنبال این است که طرف مقابل را مجبور به ایفای تعهد اصلی خود کند. این نوع دعوا در شرایطی کاربرد دارد که امکان اجرای تعهد هنوز وجود دارد و با اجرای آن، هدف اصلی قرارداد محقق می شود.

به عنوان مثال، در صورتی که فردی یک واحد آپارتمان را خریداری کرده و ثمن آن را پرداخت نموده، اما فروشنده از تحویل مبیع خودداری می کند، خواهان می تواند دادخواست الزام به تحویل مبیع را تقدیم دادگاه کند.

نحوه تنظیم دادخواست الزام به انجام تعهد

تنظیم دادخواست باید طبق فرم های رسمی دادگستری و با ذکر دقیق اطلاعات زیر انجام شود:

1. مشخصات خواهان و خوانده: شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس و شغل.
2. خواسته: دقیقاً مشخص شود که چه چیزی از دادگاه درخواست می شود؛ مثلاً الزام خوانده به تحویل یک دستگاه آپارتمان به پلاک ثبتی … یا الزام خوانده به انجام کار ساخت وساز طبق قرارداد مورخ ….
3. شرح دلایل و منضمات: در این بخش، باید به طور خلاصه و مستدل، وقایع مربوط به قرارداد، تعهدات نقض شده و اقداماتی که پیش از دادخواست انجام شده (مثل ارسال اظهارنامه) تشریح شود. همچنین لیست تمامی مدارک و اسناد پیوست (قرارداد، اظهارنامه، رسید پرداخت ها و …) ذکر گردد.

نمونه دادخواست الزام به انجام تعهد (مثال: تحویل مبیع)

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام، به استحضار عالی می رساند:

خواهان: [نام و نام خانوادگی، کد ملی، آدرس]

خوانده: [نام و نام خانوادگی، کد ملی، آدرس]

وکیل/نماینده قانونی: [در صورت وجود]

خواسته: الزام خوانده به تحویل مبیع (یک واحد آپارتمان) به پلاک ثبتی [شماره پلاک]، مقوم به [مبلغ ریال] و محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی و حق الوکاله)

دلایل و منضمات:

1. کپی مصدق قرارداد مبایعه نامه مورخ [تاریخ قرارداد]
2. کپی مصدق رسیدهای پرداخت ثمن معامله
3. کپی مصدق اظهارنامه شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه]
4. وکالتنامه [در صورت وجود]

شرح دادخواست:

احتراما اینجانب [نام خواهان] به موجب مبایعه نامه شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد]، یک دستگاه آپارتمان واقع در [آدرس کامل ملک] با پلاک ثبتی [شماره پلاک] را از خوانده محترم [نام خوانده] خریداری نموده ام. تمام ثمن معامله مطابق با مفاد قرارداد پرداخت شده و رسیدهای آن به پیوست تقدیم می گردد. مطابق بند [شماره بند] قرارداد، مقرر بود که خوانده محترم در تاریخ [تاریخ تحویل] نسبت به تحویل مبیع اقدام نماید. اما متاسفانه با وجود انقضای مهلت مقرر و پیگیری های مکرر اینجانب و ارسال اظهارنامه رسمی به شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه]، خوانده محترم از تحویل مبیع خودداری نموده است.

نظر به اینکه قرارداد فوق الذکر صحیح و لازم الاجرا بوده و اینجانب به تمامی تعهدات قراردادی خود عمل نموده ام، و با عنایت به مواد ۱۰، ۲۱۹، ۲۲۰ و ۲۲۱ قانون مدنی و مواد ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای صدور حکم بر الزام خوانده به تحویل مبیع و همچنین محکومیت ایشان به پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل) در حق اینجانب، مورد استدعاست.

با تشکر و احترام

[امضاء خواهان یا وکیل او]

دادخواست مطالبه خسارت عدم انجام تعهد

گاهی اوقات، عدم انجام تعهد منجر به ورود ضرر و زیان به طرف مقابل می شود. در این حالت، خواهان می تواند دادخواست مطالبه خسارت عدم انجام تعهد را مطرح کند. این دادخواست می تواند به صورت مستقل یا در کنار دادخواست الزام به انجام تعهد (در صورت امکان پذیر بودن هر دو) ارائه شود.

این نوع دادخواست مناسب وقتی است که تعهد قابل اجرا نیست (مثلاً مبیع از بین رفته) یا فرد خواهان به دلیل تأخیر در انجام تعهد، دچار ضرر مالی شده است.

انواع خسارات قابل مطالبه

خسارات قابل مطالبه شامل موارد زیر است:

• خسارت تأخیر تأدیه: در تعهدات مالی (مانند پرداخت وجه نقد)، اگر متعهد در پرداخت تأخیر کند، متعهدله می تواند خسارت تأخیر تأدیه را بر اساس نرخ شاخص بانک مرکزی مطالبه کند (ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی).
• خسارت عدم النفع: ضرری است که به دلیل عدم انجام تعهد، از سلب منفعت مسلمی که می توانست به فرد برسد، حاصل شده است.
• جبران سایر ضرر و زیان ها: شامل هرگونه هزینه اضافی یا ضرر مستقیم مادی که فرد خواهان به دلیل نقض قرارداد متحمل شده است، مانند هزینه اجاره ملک جایگزین در صورت عدم تحویل به موقع ملک خریداری شده.

شرایط مطالبه خسارت

مطالبه خسارت نیازمند احراز شرایطی است که در مواد ۲۲۱ و ۲۲۸ قانون مدنی آمده است:

• وجود تعهد و نقض آن.
• ورود خسارت به متعهدله.
• رابطه سببیت بین عدم انجام تعهد و ورود خسارت.
• قابلیت پیش بینی خسارت.
• عدم وجود فورس ماژور.

نمونه دادخواست مطالبه خسارت عدم انجام تعهد (مثال: تأخیر در تحویل)

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام، به استحضار عالی می رساند:

خواهان: [نام و نام خانوادگی، کد ملی، آدرس]

خوانده: [نام و نام خانوادگی، کد ملی، آدرس]

وکیل/نماینده قانونی: [در صورت وجود]

خواسته: مطالبه مبلغ [مبلغ ریال] بابت خسارت تأخیر در تحویل مبیع و مبلغ [مبلغ ریال] بابت سایر خسارات وارده (به شرح دادخواست)، به انضمام خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی و حق الوکاله)

دلایل و منضمات:

1. کپی مصدق قرارداد مبایعه نامه مورخ [تاریخ قرارداد]
2. کپی مصدق اظهارنامه شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه]
3. کارشناسی رسمی دادگستری (در صورت نیاز)
4. فاکتورها و مدارک اثبات خسارات وارده (مانند رسید اجاره بها)
5. وکالتنامه [در صورت وجود]

شرح دادخواست:

احتراما اینجانب [نام خواهان] به موجب مبایعه نامه شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد]، یک دستگاه خودرو [مدل خودرو] را از خوانده محترم [نام خوانده] خریداری نموده ام. تمام ثمن معامله مطابق با مفاد قرارداد پرداخت شده است. مطابق بند [شماره بند] قرارداد، مقرر بود که خوانده محترم در تاریخ [تاریخ تحویل مقرر] نسبت به تحویل خودرو اقدام نماید. متاسفانه با وجود انقضای مهلت مقرر و پیگیری های مکرر و ارسال اظهارنامه رسمی به شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه]، خوانده محترم تاکنون از تحویل خودرو خودداری نموده است.

تأخیر خوانده در تحویل مبیع، موجب ورود خسارات متعددی به اینجانب شده است. از جمله، بابت هر روز تأخیر، مبلغ [مبلغ روزانه] ریال به عنوان وجه التزام قراردادی در قرارداد پیش بینی شده که تا تاریخ [تاریخ دادخواست]، به مبلغ [مبلغ کل خسارت تأخیر] ریال می رسد. همچنین اینجانب مجبور به اجاره خودروی جایگزین به مدت [تعداد روز] روز و پرداخت مبلغ [مبلغ اجاره] ریال شده ام که فاکتورهای آن به پیوست تقدیم می گردد. با عنایت به مواد ۱۰، ۲۱۹، ۲۲۰، ۲۲۱، ۲۲۶ و ۲۲۸ قانون مدنی و مواد ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات وارده (شامل وجه التزام قراردادی، هزینه اجاره خودروی جایگزین، هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل) در حق اینجانب، مورد استدعاست.

با تشکر و احترام

[امضاء خواهان یا وکیل او]

دادخواست فسخ قرارداد به دلیل عدم انجام تعهد

در برخی موارد، عدم انجام تعهد آنچنان ماهیت قرارداد را مختل می کند که ادامه آن بی معنا یا ناممکن می شود. در این حالت، فرد خواهان ممکن است به جای الزام به انجام تعهد یا مطالبه خسارت (یا علاوه بر آن)، خواستار فسخ قرارداد شود.

این دادخواست مناسب زمانی است که:

• در قرارداد، برای عدم انجام تعهد، حق فسخ صراحتاً پیش بینی شده باشد (خیار تخلف از شرط).
• عدم انجام تعهد به حدی اساسی باشد که ادامه قرارداد را غیرقابل تحمل کند.
• موضوع قرارداد از بین رفته و الزام به انجام تعهد عملاً منتفی باشد.

توضیح تفاوت این دادخواست با الزام به انجام تعهد

تفاوت اساسی در این است که در الزام به انجام تعهد، فرد خواهان به دنبال پابرجا ماندن قرارداد و اجرای آن است، اما در فسخ قرارداد، هدف او پایان دادن به رابطه قراردادی است. پس از فسخ، طرفین باید وضعیت را به حالت قبل از قرارداد برگردانند و هر آنچه از طرف مقابل دریافت کرده اند، مسترد کنند. مطالبه خسارت نیز می تواند در کنار فسخ، مطرح شود.

نمونه دادخواست فسخ قرارداد و مطالبه خسارت ناشی از آن

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام، به استحضار عالی می رساند:

خواهان: [نام و نام خانوادگی، کد ملی، آدرس]

خوانده: [نام و نام خانوادگی، کد ملی، آدرس]

وکیل/نماینده قانونی: [در صورت وجود]

خواسته: صدور حکم بر تأیید فسخ قرارداد مشارکت در ساخت مورخ [تاریخ قرارداد] و محکومیت خوانده به پرداخت خسارات وارده (شامل [نوع خسارت] به مبلغ [مبلغ ریال]) و کلیه خسارات دادرسی

دلایل و منضمات:

1. کپی مصدق قرارداد مشارکت در ساخت مورخ [تاریخ قرارداد]
2. کپی مصدق اظهارنامه شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه] (اعلام فسخ)
3. گزارش کارشناسی رسمی دادگستری (در صورت نیاز)
4. وکالتنامه [در صورت وجود]

شرح دادخواست:

احتراما اینجانب [نام خواهان] به موجب قرارداد مشارکت در ساخت شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد]، [شرح تعهد خواهان] را به خوانده محترم [نام خوانده] واگذار نمودم تا ایشان در قبال آن، در مدت زمان [مدت زمان]، نسبت به احداث [شرح موضوع قرارداد] اقدام نماید. طبق بند [شماره بند] قرارداد، مقرر شد که خوانده ظرف مدت [مدت زمان مشخص]، نسبت به اخذ پروانه ساختمانی و شروع عملیات اجرایی اقدام کند.

متاسفانه با وجود انقضای مهلت مقرر و پیگیری های مکرر و ارسال اظهارنامه رسمی به شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه]، خوانده محترم تاکنون هیچگونه اقدامی در جهت اخذ پروانه و شروع ساخت انجام نداده است. این عدم اقدام، به دلیل فوت فرصت و توقف کامل پروژه، حق فسخ قرارداد را برای اینجانب ایجاد نموده است که مراتب فسخ نیز طی اظهارنامه فوق الذکر به خوانده اعلام گردیده است.

با عنایت به مواد ۱۰، ۲۱۹، ۲۲۰، ۲۲۱ و ۲۲۸ قانون مدنی و مواد ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی، و با توجه به نقض اساسی تعهد از سوی خوانده که ادامه قرارداد را ناممکن ساخته، تقاضای صدور حکم بر تأیید فسخ قرارداد مشارکت در ساخت، و همچنین محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات وارده (مانند عدم النفع حاصل از عدم بهره برداری از ملک و خسارت تأخیر در انجام تعهد، که متعاقباً با جلب نظر کارشناس تقدیم خواهد شد) و کلیه خسارات دادرسی در حق اینجانب، مورد استدعاست.

با تشکر و احترام

[امضاء خواهان یا وکیل او]

مراحل پیگیری دادخواست و نکات مهم

پس از تنظیم دقیق یک نمونه دادخواست عدم انجام تعهد قراردادی، نوبت به پیگیری مراحل قضایی می رسد. این مسیر، از ثبت دادخواست تا اجرای حکم، نیازمند دقت، صبر و آشنایی با فرآیندهای حقوقی است.

ثبت دادخواست در سامانه ثنا و ارجاع به دادگاه

گام اول، ثبت دادخواست در سامانه خدمات الکترونیک قضایی (ثنا) است. این سامانه، فرآیند دادرسی را تسهیل کرده و امکان پیگیری آنلاین را فراهم می آورد. فرد خواهان یا وکیل او باید:

1. وارد سامانه ثنا شود و مشخصات خود و خوانده را تکمیل کند.
2. متن دادخواست و تمامی ضمائم و مدارک جمع آوری شده را به صورت الکترونیکی بارگذاری نماید.
3. هزینه دادرسی را پرداخت کند. این هزینه بسته به نوع خواسته (مالی یا غیرمالی) متفاوت است و بر اساس تعرفه های قانونی محاسبه می شود.

پس از ثبت، دادخواست به یکی از شعب دادگاه عمومی حقوقی ارجاع داده می شود و پرونده ای با شماره مشخص تشکیل می گردد. اطلاعات مربوط به شعبه و تاریخ رسیدگی از طریق سامانه ثنا به طرفین ابلاغ خواهد شد.

وقت رسیدگی و جلسه دادگاه

پس از ارجاع پرونده، دادگاه وقت رسیدگی تعیین می کند. حضور منظم و فعال در جلسات دادگاه اهمیت بسیار زیادی دارد.

• اهمیت حضور منظم و ارائه توضیحات: در جلسه دادگاه، طرفین فرصت دارند تا به تفصیل دلایل و مستندات خود را ارائه دهند، به سؤالات قاضی پاسخ دهند و ادعاهای طرف مقابل را نقد کنند. توضیحات شفاهی می تواند ابهامات را برطرف کرده و به قاضی در درک بهتر ماهیت اختلاف کمک کند.
• نقش لایحه دفاعیه: لایحه دفاعیه، متنی کتبی است که در آن، فرد خواهان یا خوانده، دلایل، مستندات، و استدلال های حقوقی خود را به صورت مشروح و مستند بیان می کند. این لایحه می تواند پیش از جلسه یا در حین آن به دادگاه تقدیم شود. یک لایحه دفاعیه مناسب باید شامل موارد زیر باشد:
  • خلاصه وقایع.
  • استدلال های حقوقی با استناد به مواد قانونی.
  • پاسخ به ادعاهای طرف مقابل.
  • درخواست های نهایی از دادگاه.

  تدوین لایحه دفاعیه قوی و مستدل، می تواند تأثیر بسزایی در اقناع قاضی و پیشبرد پرونده داشته باشد.

رای دادگاه و امکان اعتراض

پس از بررسی ادله و مستندات، قاضی اقدام به صدور رأی می کند. انواع آرای صادره در دعاوی عدم انجام تعهد می تواند شامل موارد زیر باشد:

• حکم بر الزام به انجام تعهد: اگر دادگاه احراز کند که تعهد قابلیت اجرا دارد و دلایل خواهان محکم است.
• حکم بر فسخ قرارداد: در صورتی که شرایط فسخ فراهم باشد و خواهان آن را درخواست کرده باشد.
• حکم بر محکومیت به پرداخت خسارت: اگر خسارت وارده به دلیل عدم انجام تعهد ثابت شود.
• حکم بر بطلان دعوا یا عدم استماع دعوا: اگر خواهان نتواند ادعای خود را اثبات کند یا شرایط قانونی برای طرح دعوا فراهم نباشد.

پس از صدور رأی، طرفین دعوا معمولاً مهلت دارند تا به آن اعتراض کنند. این مراحل شامل:

• تجدیدنظرخواهی: طرف معترض می تواند ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی بدوی، تقاضای تجدیدنظر کند. پرونده به دادگاه تجدیدنظر استان ارجاع داده می شود.
• فرجام خواهی: در دعاوی مالی با نصاب معین (که توسط دیوان عالی کشور تعیین می شود) و برخی دعاوی غیرمالی خاص، امکان فرجام خواهی در دیوان عالی کشور نیز وجود دارد.

تفاوت مالی و غیرمالی در این مرحله، عمدتاً در امکان فرجام خواهی است؛ آرای مالی با نصاب بالاتر ممکن است قابل فرجام خواهی باشند، در حالی که آرای غیرمالی معمولاً در مرحله تجدیدنظر قطعی می شوند.

اجرای حکم دادگاه

پس از قطعیت رأی دادگاه (چه در مرحله بدوی و چه پس از تجدیدنظرخواهی)، نوبت به اجرای آن می رسد. این مرحله از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا هدف نهایی تمام فرآیند دادرسی، احقاق حق و اجرای آن است.

1. صدور اجراییه: ابتدا خواهان باید از دادگاه درخواست صدور اجراییه کند. اجراییه، دستوری است کتبی از سوی دادگاه که به موجب آن، از محکوم علیه خواسته می شود تا مفاد حکم را اجرا کند.
2. مراحل اجرای حکم:
   • ابلاغ اجراییه: اجراییه به محکوم علیه ابلاغ می شود و به او ۱۰ روز مهلت داده می شود تا حکم را اجرا کند.
   • توقیف اموال: در صورت عدم اجرای حکم در مهلت مقرر، خواهان می تواند درخواست توقیف اموال محکوم علیه (مانند حساب بانکی، ملک، خودرو) را از اجرای احکام دادگستری کند.
   • جلب و حبس: در برخی موارد خاص (مثل عدم پرداخت مهریه یا برخی تعهدات مالی)، ممکن است با رعایت شرایط قانونی، حکم جلب محکوم علیه صادر شود.

اجرای حکم نیازمند پیگیری مستمر و همکاری با واحد اجرای احکام دادگستری است. در برخی موارد پیچیده، کمک گرفتن از وکیل متخصص در این مرحله می تواند فرآیند را تسهیل کند و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری نماید.

نتیجه گیری

مواجهه با عدم انجام تعهد قراردادی، می تواند تجربه ناخوشایندی باشد که فرد را دچار سردرگمی و نگرانی کند. اما با درک صحیح مبانی حقوقی، آگاهی از مراحل قانونی و استفاده از ابزارهای مناسب مانند نمونه دادخواست عدم انجام تعهد قراردادی، می توان این چالش را به فرصتی برای احقاق حقوق تبدیل کرد. از تعریف انواع تعهدات گرفته تا آشنایی با مواد قانونی، و از اقدامات پیش دادرسی مانند ارسال اظهارنامه تا مراحل تنظیم و پیگیری دادخواست های الزام به انجام تعهد، مطالبه خسارت یا فسخ قرارداد، هر گام در این مسیر، اهمیت خود را دارد.

این مقاله تلاش کرد تا با روایتی روشن و کاربردی، راهنمای جامعی برای افرادی باشد که خود را درگیر چنین اختلافات حقوقی می بینند. دقت در جمع آوری مدارک، تنظیم مستدل دادخواست، حضور فعال در جلسات دادگاه و پیگیری مجدانه اجرای حکم، کلید موفقیت در این دعاوی است. هیچ کس دوست ندارد حقوقش پایمال شود و قانون ابزارهایی را برای دفاع از این حقوق در اختیار افراد قرار داده است. با اتکا به دانش و صبر، هر فردی می تواند مسیر حقوقی خود را با موفقیت طی کند.

باید به یاد داشت که هر پرونده حقوقی، ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد و مشاوره با متخصصین حقوقی، به ویژه وکلای پایه یک دادگستری، می تواند در تمامی مراحل این فرآیند، از تنظیم دقیق دادخواست تا ارائه دفاعی محکم، نقشی کلیدی و سرنوشت ساز ایفا کند. این مشاوره ها، به فرد کمک می کند تا با دیدی بازتر و اطلاعاتی جامع تر، بهترین تصمیم ها را برای احقاق حقوق خود اتخاذ نماید.